Problematyka rewaloryzacji i adaptacji ginących zabytków na Lubelszczyźnie na przykładzie zespołu dworsko-parkowego w Sobianowicach. Cz. I
Margot Dudkiewicz-Pietrzyk
Katedra Architektury Krajobrazu, Wydział Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, ul. Głęboka 28, 20-612 Lublin, Polskahttps://orcid.org/0000-0002-3762-6192
Ewa Miłkowska
Katedra Architektury Krajobrazu, Wydział Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, ul. Głęboka 28, 20-612 Lublin, Polskahttps://orcid.org/0000-0001-7886-5897
Szymon Jakubas
Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, ul. Akademicka 13, 20-950 Lublin, Polska, absolwent kierunku architektura krajobrazuAbstrakt
Tematem manuskryptu jest próba zwrócenia uwagi na problem opuszczonych i zanikających obiektów zabytkowych objętych prawną ochroną konserwatorską zlokalizowanych w południowo-wschodniej części Polski. W badaniach poszukiwano przyczyn takiego stanu rzeczy, a także przedstawiono propozycję rozwiązań celem zapobiegania takim sytuacjom. Zaproponowano również konkretne działania rewaloryzacyjne dla założenia dworsko-parkowego w Sobianowicach. Opracowano następujące analizy: stanu istniejącego, historyczną, komunikacyjną, formalno-prawną, a także wykonano szczegółową inwentaryzację dendrologiczną dla parku w Sobianowicach.
Na podstawie przeprowadzonych badań powstały wytyczne do dalszego postępowania z dworem i otaczającym go parkiem. Rewaloryzacja dworu to proces, który ma na celu przywrócenie zabytkowemu budynkowi jego dawnej świetności oraz dostosowanie go do współczesnych potrzeb i standardów. Aktualnie jednak największym problemem jest brak środków finansowych na jakiekolwiek prace zabezpieczające, rewaloryzacyjne czy adaptacyjne. Rewaloryzacja dworu to proces długotrwały i wymagający współpracy wielu specjalistów, w tym architektów, konserwatorów, inżynierów i ekspertów od dziedzictwa kulturowego. Jednak efekty tego procesu pozwalają
zachować cenne dziedzictwo kulturowe i historyczne oraz przekształcić zaniedbany obiekt w atrakcyjne miejsce dla społeczności lokalnej i turystów.
Słowa kluczowe:
zabytek, rewitalizacja, adaptacja, dwór, dendrofloraBibliografia
Baster P., 2007. Przestrzeń i charakter polskich parków kaligraficznych – przeszłość, teraźniejszość, przyszłość. Międzynarodowy Kongres Polskich Architektów Krajobrazu. Czas. Tech., A. Archit. 104 (5-A), 116–118.
Ciołek G., 1978. Ogrody polskie.
Davies N., 2010. Boże igrzysko. Historia Polski. Wydawnictwo Znak.
Furmanik B., 2010. Dobory materiałowe w ogrodach zabytkowych. Kur. Kons. 7, 23–31.
NIK, 2021. Informacja o wynikach kontroli. System ochrony zabytków w Polsce. Warszawa. https://www.nik.gov.pl/plik/id,25591,v,artykul_24679.pdf
Klimek B., Maciejowski S., 2008. Prawne i ekonomiczne aspekty procesu rewaloryzacji zabytków. Zesz. Nauk. 792, 123–141.
Kseniak M., Martyn M., 1978. Ewidencja parku Sobianowice, gm. Wólka. Maszynopis, WUOZ. Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Lublinie.
Kuraś A., 1983. Słownik historyczno-geograficzny województwa lubelskiego w średniowieczu. PWN.
Kubiszewska K. 2012. Finansowanie odnowy zabytków w Polsce przy wykorzystaniu pomocy UE. Ochr. Zabyt. 3–4, 259–259.
Kwiatkowski B., 2012. Folwarki Lubelszczyzny. Historia rozwoju i zabudowy. Politechnika Lubelska, Lublin.
Lorens P., 2009. Podstawowe pojęcia. W: P. Lorens, J. Martyniuk-Pęczek (red.), Wybrane zagadnienia rewitalizacji miast. Wyd. Urbanista, Gdańsk.
Majdecki L., 1993. Ochrona i konserwacja zabytkowych założeń ogrodowych. PWN, Warszawa.
Murzyn M., 2016. Od pojęcia zabytku do koncepcji dziedzictwa kulturowego. W: Ł. Gaweł, W. Pokojska, A. Pudełko (red.), Ochrona i zarządzanie dziedzictwem kulturowym. Wydawnictwo Attyka, Kraków, 11–43.
Niedźwiedź J., 2002. Projekt koncepcyjny rewitalizacji założenia ogrodowego w Sobianowicach. WUOZ. Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Lublinie.
Obwieszczenie nr 1/2023 Lubelskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków z dnia 24 stycznia 2023 r. w sprawie wykazu zabytków wpisanych do rejestru zabytków nieruchomych województwa lubelskiego i do rejestru zabytków archeologicznych województwa lubelskiego. https://wkz.lublin.pl/wp-content/uploads/2023/01/rejestr-2023.pdf
Pudelska K., Bevz M., Biesak A., 2016. Dwór i park w Sobianowicach (woj. Lubelskie) przykładem zapomnianego zespołu rezydencjalnego o wartości historycznej. Acta Sci. Pol., Archit. 15(4), 207–221.
Rozbicka M (red.), 2017. Raport o stanie zachowania zabytków nieruchomych w Polsce. Zabytki wpisane do rejestru zabytków (księgi rejestru A i C). Narodowy Instytut Dziedzictwa, Warszawa.
Sochacka A., 1987. Własność ziemska w województwie lubelskim w średniowieczu. Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 grudnia 2017 r. w sprawie kryteriów uznawania tworów przyrody żywej i nieożywionej za pomniki przyrody.
Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003 r. Nr 162, poz. 1568).
Katedra Architektury Krajobrazu, Wydział Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, ul. Głęboka 28, 20-612 Lublin, Polska https://orcid.org/0000-0002-3762-6192
Katedra Architektury Krajobrazu, Wydział Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, ul. Głęboka 28, 20-612 Lublin, Polska https://orcid.org/0000-0001-7886-5897
Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, ul. Akademicka 13, 20-950 Lublin, Polska, absolwent kierunku architektura krajobrazu
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Przesyłając artykuł do publikacji, autor oświadcza, że posiada pełnię autorskich praw majątkowych oraz osobistych do utworu, a jego opublikowanie nie naruszy praw osób trzecich. Autor podpisuje oświadczenie o oryginalności dzieła i wkładzie poszczególnych osób.
Przesłanie przez autora artykułu do publikacji w czasopiśmie „Annales Horticulturae” traktowane będzie jako udzielenie licencji do eksploatacji praw autorskich do artykułu na zasadach licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 (CC BY-NC-ND 4.0)
