Przebieg faz fenologicznych ziemniaka i jego uwarunkowania wieloletnią zmiennością temperatury powietrza w Polsce
ELIZA KALBARCZYK
Zakład Meteorologii i Klimatologii, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie, ul. Papieża Pawła VI nr 3, 71-469 SzczecinROBERT KALBARCZYK
Zakład Meteorologii i Klimatologii, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie, ul. Papieża Pawła VI nr 3, 71-469 SzczecinAbstrakt
Celem pracy było określenie wpływu wieloletnich zmian temperatury powietrza na przebieg terminów faz fenologicznych i długości okresów rozwojowych ziemniaka w Polsce. Materiał do badań stanowiły wyniki doświadczeń z 30 stacji COBORU, z lat 1973–2002, dotyczące faz rozwoju dla wzorca ziemniaka średnio wczesnego i średnio późnego. Średnie miesięczne temperatury powietrza w okresie kwiecień–październik zebrano z posterunków meteorologicznych stacji COBORU lub ze stacji IMGW. Obserwowano wzrost średniej temperatury powietrza w całym okresie wegetacji ziemniaka w Polsce, średnio o +0,54oC/10 lat oraz w kwietniu, maju, lipcu i sierpniu, od +0,67oC/10 lat do +0,96oC/10 lat. Wystąpiło także przyspieszenie terminów faz fenologicznych ziemniaka, średnio od około 1 do 4 dni/10 lat, jak również wydłużenie, średnio o około 2–3 dni/10 lat, okresu kwitnienie–usychanie łętów oraz skrócenie, średnio o około 1–2 dni/10 lat, okresów wschody–kwitnienie ziemniaka średnio późnego i zasychanie łętów–zbiór ziemniaka średnio wczesnego. Zmienność terminów kwitnienia, a w mniejszym stopniu także wschodów, zależała od przebiegu temperatury powietrza.
Słowa kluczowe:
ziemniak, odmiany, temperatura powietrza, trend liniowy, fazy, fenologiaBibliografia
Brázdil K., Budiková M., Fasko P., Lapin M., 1995. Fluctuation of maximum and minimum air temperature in the Czech and the Slovak republics. Atmosph. Res. 37, 53–65.
Chmielewski F.-M., Müller A., Bruns K., 2004. Climate changes and trends in phenology of fruit trees and field crops in Germany, 1961–2000. Agric. Forest Meteorol. 112, 69–78.
Chowdhury S.I., Wardlaw I.F. 1978. The effect of temperature on kernel development in cereals. Aust. J. Agric. Res. 29, 205–223.
Degirmendžić J., Kożuchowski K., Żmudzka E., 2004. Changes of air temperature and precipitation in Poland in the period 1951–2000 and their relationship to atmospheric circulation. Int. J. Climat. 24, 3, 291–310.
Deputat T., 1977. Wpływ temperatury, długości dnia i usłonecznienia na rozwój zbóż jarych. Zesz. Nauk. ART Olszt., Ser. Rolnictwo 21, 53–57.
Draper N.R., Smith H., 1973. Analiza regresji stosowana. PWN, Warszawa, 459.
Fortuniak K., Kożuchowski K., Żmudzka E., 2001. Trendy i okresowość zmian temperatury powietrza w Polsce w drugiej połowie XX w. Przegl. Geofiz. 46, 4, 283–303.
Gao S.H., Guo J.P., Wang C.Y., 1995. The impacts of climatic change on production of drought land crops. Appl. Meteorol. 6, 83–88.
GUS, 2008. Badanie produkcji roślinnej. Przedwynikowy szacunek głównych ziemiopłodów rolnych i ogrodniczych. Warszawa.
GUS, 2010. Rocznik Statystyczny 2009. Warszawa.
Jendrzejczak E. 1992. Statystyczne opracowanie wyników doświadczeń [w:] Doświadczalnictwo rolnicze. red. F. Rudnicki, Bydgoszcz, ATR, 99–194.
Kalbarczyk E., 2006. Agrofenofazy a plony pszenżyta jarego w północno-zachodniej Polsce. Folia Univ. Agric. Stetin, Agricultura 247(100), 75–82.
Kalbarczyk R., 2009. Air temperature changes and phenological phases of field cucumber (Cucumis sativus L.) in Poland 1966–2005. Hort. Sci. 36, 2, 75–83.
Kołodziej J., Bednarek H., Liniewicz K., Samborski A., 2006. Dynamika zmienności średniej dekadowej temperatury powietrza w okolicy Lublina w pięćdziesięcioleciu 1951–2000. Acta Agrophysica 8(2), 405–414.
Kożuchowski K., Żmudzka E., 2002. The warming in Poland: the range and the seasonality of changes in air temperature during the second half of the 20th century. Miscellanea Geogr. 10, 103–111.
Michalska B., Kalbarczyk E., 2005. Longterm changes in air temperature and precipitation on Szczecińska Lowland. EJPAU, Ser. Environmental Development, 8, 1, www.media.ejpau.pl.
Parey S., 2008. Extremely high temperatures in France at the end of the century. Clim. Dyn. 30, 99–112.
Porter J.R., Gawith M., 1999. Temperatures and the growth and development of wheat: a review. Eur. J. Agron., 10, 23–36.
Tao F., Yokozawa M., Xu Y., Hayashi Y., Zhang Z., 2006. Climate changes and trends in phenology and yields of field crops in China, 1981–2000. Agric. Forest Meteorol. 138, 1–4, 82–92.
Wang H.L., Gan Y.Y., Wang R.Y., Niu J.Y., Zhao H., Yang Q.G., Li G.C., 2008. Phenological trends in winter wheat and spring cotton in response to climate changes in northwest China. Agric. Forest Meteorol. 148, 8–9, 1242–1251.
Weikai Y., Wallace D.H., 1998. Simulation and Prediction of Plant Phenology for Five Crops Based on Photoperiod × Temperature Interaction. Ann. Bot. 81, 705–716.
Wheeler T.R., Hong T.D., Ellis R.H., Batts G.R., Morison J.I.L., Hadley P., 1996. The duration and rate of grain growth, and harvest index, of wheat (Triticum aestivum L.) in response to temperature and CO2. J. Exp. Bot. 47, 623–630.
Xiao G., Zhang Q., Yao Y., Zhao H., Wang R., Bai H., Zhang F., 2008. Impact of recent climatic change on the yield of winter wheat at low and high altitudes in semi-arid northwestern China. Agric., Ecosyst. Environ. 127, 1–2, 37–42.
Żmudzka E., 2004. The climatic background of agricultural production in Poland (1951–2000). Miscell. Geogr. 11, 126–137.
Żmudzka E., 2009. Współczesne zmiany klimatu Polski. Acta Agrophysica 13(2), 555–568.
Zakład Meteorologii i Klimatologii, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie, ul. Papieża Pawła VI nr 3, 71-469 Szczecin
Zakład Meteorologii i Klimatologii, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie, ul. Papieża Pawła VI nr 3, 71-469 Szczecin
Licencja
Artykuły są udostępniane na zasadach CC BY 4.0 (do 2020 r. na zasadach CC BY-NC-ND 4.0)..
Przysłanie artykułu do redakcji oznacza, że nie był on opublikowany wcześniej i nie jest rozpatrywany do publikacji gdzie indziej.
Autor podpisuje oświadczenie o oryginalności dzieła, wkładzie poszczególnych osób i źródle finansowania.
Samoarchiwizacja
Czasopismo Agronomy Science przyjęło politykę samoarchiwizacji nazwaną przez bazę Sherpa Romeo drogą niebieską. Od 2021 r. autorzy mogą samoarchiwizować postprinty artykułów oraz wersje wydawnicze (zgodnie z licencją CC BY). Artykuły z lat wcześniejszych (udostępniane na licencji CC BY-NC-ND 4.0) mogą być samoarchiwizowane tylko w wersji wydawniczej.
