Abstrakt
Ze względu na dynamiczną sytuację zewnętrzną wywołaną m.in. toczącymi się wojnami, np. w Ukrainie, podmioty rolne podlegają wielu wpływom, także negatywnym, które przekładają się na zwiększenie ryzyka ich funkcjonowania. Istniejąca i napięta sytuacja polityczna zmusza do przyjrzenia się szczególnemu ryzyku jakim jest agroterroryzm. Uzasadnieniem do zajęcia się tym tematem jest skromna jeszcze literatura krajowa oraz fakt, iż zagrożenie o tym charakterze istnieje i jest bardzo realne. Celem pracy było uzyskanie odpowiedzi na pytanie: czy i w jakim zakresie istniejące prawo oraz działanie właściwych urzędów sprzyjają przygotowaniu podmiotów działających w obszarze produkcji podstawowej do obrony żywności? Jako metodę badawczą wykorzystano głównie studia literaturowe oraz kwerendę aktów prawa stosowanego oraz prywatnego prawa żywnościowego. We wnioskach wykazano, że zarówno unijne, jak i krajowe prawo żywnościowe nie zobowiązuje do wdrożenia działań na rzecz obrony żywności w sektorze rolnym. Podkreślono ważną rolę dyrektywy o odporności podmiotów krytycznych (dyrektywy CER) oraz potrzebę wdrożenia programów edukacyjnych, pozwalających na stworzenie wytycznych dla producentów rolnych, opartych na najlepszych dostępnych wzorcach i systemach na skuteczną obronę żywności w obszarze rolnym. Potwierdzono także braki informacyjne na temat agroterroryzmu I zagrożeń z nim związanych po stronie właściwych urzędów zajmujących się bezpieczeństwem żywności i rolnictwem.
Bibliografia
- Bieniek-Majka M., 2024. Kryteria estetyczne narzucane przez sieci handlowe a potencjalne utracone korzyści w produkcji podstawowej marchwi. Studium przypadku. Zesz. Nauk. Szk. Gł. Go-spod. Wiej. Warsz., Probl. 24(1), 26–34. https://doi.org/10.22630/PRS.2024.24.1.2
- Boczek J., Lewandowski M., 2015. Wykorzystanie owadów i innych organizmów w akcjach terroru i konfliktach zbrojnych. Zag. Doradz. Rol. 82(4), 140–147.
- Dyrektywa Rady 2008/114/WE z dnia 8 grudnia 2008 r. w sprawie rozpoznawania i wyznaczania europejskiej infrastruktury krytycznej oraz oceny potrzeb w zakresie poprawy jej ochrony (Tekst mający znaczenie dla EOG) (Dz.U. L 345 z 23.12.2008)
- Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/541 z 15 marca 2017 r. w sprawie zwal-czania terroryzmu i zastępująca decyzję ramową Rady 2002/475/WSiSW oraz zmieniająca de-cyzję Rady 2005/671/WSiSW (Dz. Urz. UE 2017 L 88/6 z 31.03.2017).
- Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2557 z dnia 14 grudnia 2022 r. w sprawie odporności podmiotów krytycznych i uchylająca dyrektywę Rady 2008/114/WE (Tekst mający znaczenie dla EOG) PE/51/2022/REV/1 (Dz.U. L 333 z 27.12.2022)
- El Hathat Z., Sreedharan V. R., Venkatesh V. G., Zouadi T., Arunmozhi M., Shi Y., 2023a. Model-ling and analyzing the GHG emissions in the VUCA world: Evidence from tomato production in Morocco. J. Clean. Prod. 382, 134862. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2022.134862
- El Hathat Z., VenkateshV. G., Zouadi T., Sreedharan V. R., Manimuthu A., Shi Y., 2023b. Analy-zing the greenhouse gas emissions in the palm oil supply chain in the VUCA world: A block-chain initiative. Bus. Strateg. Environ. 32(8), 5563–5582. https://doi.org/10.1002/bse.3436
- Fiankor D.D.D., Flachsbarth I., Masood A., Brümmer B., 2020. Does GlobalGAP certification promote agrifood exports?. Eur. Rev. Agric. Econ. 47(1), 247–272. https://doi.org/10.1093/erae/jbz023
- Flachsbarth I., Grassnick N., Brümmer B., 2020. The uneven spread of Global G.A.P. certification. GlobalFood Discussion Papers 137. https://hdl.handle.net/10419/213006
- Foxell J.W. Jr, 2001. Current trends in agroterrorism (antilivestock, anticrop, and antisoil bioagricul-tural terrorism) and their potential impact on food security. Stud. Confl. Terror. 24(2), 107–129. https://doi.org/10.1080/10576100151101623
- Friha O., Ferrag M.A., Maglaras L., Shu L., 2022. Digital agriculture security: aspects, threats, mitigation strategies, and future trends. IEEE Internet Things Mag. 5(3), 82–90. https://doi.org/10.1109/IOTM.001.2100164
- Gerardi A., 2023. Global Food Safety Initiative (GFSI): underpinning the safety of the global food chain, facilitating regulatory compliance, trade, and consumer trust. W: M.E. Knowles, L.E. Anelich, A.R. Boobis, B. Popping (red.), Present knowledge in food safety. A risk-based approach through the food chain. Academic Press, Boca Raton, 1089–1098. https://doi.org/
- 10.1016/B978-0-12-819470-6.00058-5
- Gichuki C.N., Gicheha S.K., Kamau C.W., 2020. Do food certification standards guarantee small-sized farming enterprises access to better markets? Effectiveness of marketing contracts in Ke-nya. Int. J. Soc. Econ. 47(4), 445–459. https://doi.org/10.1108/IJSE-08-2019-0501
- Grzelczak M., Soliwoda, M., Kurdyś-Kujawska A., 2023. Resilience in agriculture: is there theoreti-cal and methodological chaos?. Polityki Eur. Finanse Mark. 29(78), 35–45. https://doi.org/10.22630/PEFIM.2023.29.78.3
- Jarynowski A., 2023. Agroterroryzm z wykorzystaniem czynników biologicznych i zagrożenia
- z nim związane w Polsce i Europie w kontekście pandemii COVID-19 i wojny w Ukrainie. Terroryzm 4(4), 133–172. https://doi.org/10.4467/27204383TER.23.020.18322
- Jarynowski A., Jędrzejczyk K., Maksymowicz S., 2022. Grain and food security as a tool of biopo-litics: real-time Internet monitoring and crisis management. E-methodology 9(9), 96–111. https://doi.org/10.15503/emet.2022.96.112
- Kołodziejczyk R., 2017. Nowa odsłona terroryzmu. Cyberterroryzm. Rocz. Bezp. Międzynar. 11(2), 147–155.
- Kołoszko-Chomentowska Z., Sieczko L., 2014. Gospodarstwo rolne jako podmiot w gospodarce narodowej. Ekon. Zarządz. 6(1), 97–111. https://doi.org/10.12846/j.em.2014.01.05
- Kornfeld I.E., 2003. Combating terrorism in the environmental trenches: responding to terrorism: terror in the water: threats to drinking water and infrastructure. Widener University School of Law, Wilmington.
- Korzycka-Iwanow M., 2005. Prawo żywnościowe – relacje do prawa rolnego, Stud. Iurid. Agrar. 5, 74–85.
- Lipa J.J., 2006. Agroterroryzm – wyzwaniem dla kwarantanny i ochrony roślin. Prog. Plant Prot. 46(1), 162–168.
- Manoussopoulos Y., Velegraki A., Manoussopoulou M., Kambouris M. E., 2024. Agrosecurity. Integrating the containment of agroterrorism, promotion of bioeconomy and protection of the public health. W: M.E. Kambouris (red.), Biosecurity in the making: the threats, the aspects and the challenge of readiness. CTC Press, Boca Raton.
- Manning L., Kowalska A., 2023. The threat of ransomware in the food supply chain: a challenge for food defence. Trends Organ. Crim. https://doi.org/10.1007/s12117-023-09516-y
- McCreight R., 2022. Agricultural security: critical national infrastructure we cannot ignore. J. Home-land Secur. Emerg. Manage. 19(1), 127–135.
- van der Meulen B.M.J., 2011. Private food law. The emergence of the concept. W: B.M.J. van der Meulen (red.), Private food law. Wageningen Academic Publishers, Wageningen, 29–50. https://Ioi.org/10.3920/9789086867301_005
- Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi, 2020. Odpowiedź na Interpelację nr 3957 w sprawie zabezpie-czenia produkcji żywności w ramach infrastruktury krytycznej. Warszawa, dnia 27 kwietnia 2020. https://sejm.gov.pl/INT9.nsf/klucz/ATTBP5CXM/%24FILE/i03957-o1.pdf [dostęp: 3.08.2024].
- Moersdorf J., Rivers M., Denkenberger D., Breuer L., Jehn F.U., 2024. The Fragile State of indu-strial agriculture: Estimating crop yield reductions in a global catastrophic infrastructure loss scenario. Glob. Chall. 8(1), 2300206. https://doi.org/10.1002/gch2.202300206
- de Oliveira L., Coroller M., Perrin A., Martin G., 2019. Farm resilience: Definition. Dictionnaire d’agroécologie. https://dicoagroecologie.fr/en/dictionnaire/farm-resilience/ [dostęp: 3.08.2024].
- Patil C. B., Chinmayi S., 2024. Agroterrorism: assessing the growing threat to global food security and economic stability. Int. J. Biochem. Res. Rev. 33(6), 207–214. https://doi.org/10.9734/ijbcrr/2024/v33i6903
- Popa M., Glevitzky I., 2021. Security standards applied to drinking water. W: A. Vaseashta, C. Maftei (red.), Water safety, security and sustainability: threat detection and mitigation. Springer Nature Switzerland, Cham, 371–394. https://doi.org/10.1007/978-3-030-76008-3_16
- Rasco B., Bledsoe G.E., 2010. Food defense in an aquaculture setting. J. World Aquacult. Soc. 41(2), 175–191. https://doi.org/10.1111/j.1749-7345.2010.00347.x
- Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju z dnia 7 lipca 2023 r. w sprawie warunków produk-cji ekologicznej w zakresie pozostawionym do określenia przez państwo członkowskie Unii Europejskiej lub właściwy organ państwa członkowskiego Unii Europejskiej (Dz.U. z 2023r., poz. 1442).
- Rozporządzenie (WE) nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002 r. ustanawiające ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołujące Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiające procedury w zakresie bezpieczeństwa żywności (Dz.U.UE L 31 z 01.01.2002)
- Rozporządzenie (WE) nr 852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r.
- w sprawie higieny środków spożywczych (Dz.U. UE L 139 z 30.04.2004).
- Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/848 z dnia 30 maja 2018 r. w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych i uchylające rozporządzenie Ra-dy (WE) nr 834/2007, ze zmianami (Dz.U. UE L 151 z 14.06.2018).
- Rozporządzenie Rady (EWG) nr 315/93 z dnia 8 lutego 1993 r. ustanawiające procedury Wspólnoty w odniesieniu do substancji skażających w żywności (Dz.U. L 37 z 13.02.1993).
- Sarker I.H., 2024. AI for critical infrastructure protection and resilience. W: I.H. Sarker, AI-driven cybersecurity and threat intelligence: cyber automation, intelligent decision-making and expla-inability. Springer Nature Switzerland, Cham, 153–172. https://doi.org/10.1007/978-3-031-54497-2_9
- Sitnicki M.W., Prykaziuk N., Ludmila H., Pimenowa O., Imbrea F., Șmuleac L., Pașcalău R., 2024. Regional perspective of using cyber insurance as a tool for protection of agriculture 4.0. Agri-culture 14(2), 320. https://doi.org/10.3390/agriculture14020320
- Szwejkowska M., Truszkowski W., 2016. Zagrożenie agroterrorystyczne w sektorze gospodarki rolnej (agroterroryzm) w aspekcie prawa międzynarodowego. Stud. Prawnoustr. 31, 221–231.
- Tariq M., Khan M.A., AL-Huqail A.A., Ahmad S., 2024. Agriculture and COVID-19. W: S. Yaqoob, A.A. AL-Huqail, F. Aziz, Post-pandemic economy, technology, and innovation. Ap-ple Academic Press, Burlington, 83–96.
- Tundys B., Kędzia G., Wiśniewski T., Zioło M., 2024. Challenges for resilient and sustainable supply chains. sustainable supply chains 2.0: towards environmental, social, and economic resi-lience. Springer Nature Switzerland, Cham, 85–135. https://doi.org/10.1007/978-3-031-50337-5
- U.S. Food and Drug Administration, 2018. Strategic partnership program agroterrorism (SPPA) initiative: second year status report July 2006 – September 2007. https://www.fda.gov/food/food-defense-initiatives/strategic-partnership-program-agroterrorism-sppa-initiative-second-year-status-report-july-2006 [dostęp: 3.08.2024]
- U.S. Food and Drug Administration, 2024. Food and Agriculture Sector and other Related Activi-ties. https://www.fda.gov/food/food-defense-initiatives/food-and-agriculture-sector-and-other-related-activities [dostęp: 3.8.2024].
- Ustawa z dnia 23 czerwca 2022 r. o rolnictwie ekologicznym i produkcji ekologicznej (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1235].
- Ustawa z dnia 8 marca 2013 r. o środkach ochrony roślin (Dz. U. z 2023 r., poz. 340)
- Ustawa z 16 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2004 r. nr 93, poz. 889)
- Ustawa z dnia 10 czerwca 2016 r. o działaniach antyterrorystycznych (t.j. Dz. U. z 2024 r., poz. 92, 1248, 1684)
- Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (t.j. Dz. U. z 2023 r., poz. 122, z 2024 r., poz. 834, 1222, 1473, 1572, 1907)
- Utami R.R.M., Puspitasari M., 2023. Agricultural terrorism and food insecurity in Indonesia: a policy analysis. Technium Soc. Sci. J. 46, 362–379. https://doi.org/10.47577/tssj.v46i1.9098
- Wiadomości handlowe, 2022. Branża rolno-spożywcza przerażona. Ministerstwo rolnictwa: Pro-dukcja żywności nie jest infrastrukturą krytyczną. https://www.wiadomoscihandlowe.pl/przemysl-i-producenci/rynek-pieczywa-i-ciasta/branza-rolno-spozywcza-przerazona-ministerstwo-rolnictwa-produkcja-zywnosci-nie-jest-infrastruktura-krytyczna-2391479 [dostęp: 3.08.2024].
- Wiśniewska M., Czernyszewicz E., 2014. Agroterroryzm i jego konsekwencje, Towarozn. Probl. Jakości 1(38), 37–42.
- Wiśniewska M.Z., 2016. Systemowe zarządzanie obroną żywności przed terroryzmem. Wydawnic-two Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
- Wiśniewska M.Z., 2021. Kultura bezpieczeństwa żywności. Istota i narzędzia pomiaru, CeDeWu, Warszawa.
- Wiśniewska M.Z., 2022. Terroryzm żywnościowy oraz obrona żywności w ujęciu formalnopraw-nym. Ruch Praw. Ekon. Socjol. 84(4), 101–119. https://doi.org/10.14746/rpeis.2022.84.4.07
- Wiśniewska M.Z., 2024. Żywność jako broń w obliczu agresji Rosji na Ukrainę. Żywność Nauka Technol. Jakosć 31(1), 5–22. https://doi.org/10.15193/zntj/2024/138/484
- Wiza P.L., Szalaty N., Jabkowski D., 2019. Poziom świadomości konsumentów w zakresie terrory-zmu żywnościowego jako przykład współczesnego zagrożenia dla przemysłu rolno-spożywczego. Tur. Rozw. Reg. 12, 115–127. https://doi.org/10.22630/TIRR.2019.12.24
- World Health Organization, 2008. Terrorist threats to food. Guidance for establishing and strengthe-ning prevention and response systems, revision May 2008. Geneva.
- Wysokińska-Senkus A., Górna J., Kaźmierczak M., Mielcarek P., Senkus P., 2022. CARVER + Shock and business process management in improving food safety of primary production. Agriculture 12(7), 1018. https://doi.org/10.3390/agriculture12071018
- Yadav V., Sharma A., 2011. CARVER + Shock (Agriculture) – software for agriculturists to fight against bioterrorism. Int. J. Comput. Appl. 24(8), 5–10.
- Zawojska A., 2011. Ekonomiczne motywy i skutki agroterroryzmu. Rocz. Nauk. Stow. Ekon. Rol. Agrobiz. 13(5), 76–81.
- Zdonek D., Hysa B., 2014. Ocena jakości stron internetowych podmiotów publicznych świadczą-cych usługi szpitalne w województwie opolskim. Rocz. Kol. Anal. Ekon. 35, 179–192.
- Żuber M., 2006. Agroterroryzm – zagrożenie sektora rolniczego. W: M. Żuber (red.), Katastrofy naturalne i cywilizacyjne. Terroryzm współczesny. Aspekty polityczne, społeczne i ekonomicz-ne. Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Lądowych im. gen. T. Kościuszki, Wrocław, 155–162.
Downloads
Download data is not yet available.