Agronomy Science, przyrodniczy lublin, czasopisma up, czasopisma uniwersytet przyrodniczy lublin
Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki

Tom 79 Nr 4 (2024)

Artykuły

Obrona żywności na etapie produkcji rolnej – czy jesteśmy gotowi?

DOI: https://doi.org/10.24326/as.2024.5415
Przesłane: 5 sierpnia 2024
Opublikowane: 18.03.2025

Abstrakt

Ze względu na dynamiczną sytuację zewnętrzną wywołaną m.in. toczącymi się wojnami, np. w Ukrainie, podmioty rolne podlegają wielu wpływom, także negatywnym, które przekładają się na zwiększenie ryzyka ich funkcjonowania. Istniejąca i napięta sytuacja polityczna zmusza do przyjrzenia się szczególnemu ryzyku jakim jest agroterroryzm. Uzasadnieniem do zajęcia się tym tematem jest skromna jeszcze literatura krajowa oraz fakt, iż zagrożenie o tym charakterze istnieje i jest bardzo realne. Celem pracy było uzyskanie odpowiedzi na pytanie: czy i w jakim zakresie istniejące prawo oraz działanie właściwych urzędów sprzyjają przygotowaniu podmiotów działających w obszarze produkcji podstawowej do obrony żywności? Jako metodę badawczą wykorzystano głównie studia literaturowe oraz kwerendę aktów prawa stosowanego oraz  prywatnego prawa żywnościowego. We wnioskach wykazano, że zarówno unijne, jak i krajowe prawo żywnościowe nie zobowiązuje do wdrożenia działań na rzecz obrony żywności w sektorze rolnym. Podkreślono ważną rolę dyrektywy o odporności podmiotów krytycznych (dyrektywy CER) oraz potrzebę wdrożenia programów edukacyjnych, pozwalających na stworzenie wytycznych dla producentów rolnych, opartych na najlepszych dostępnych wzorcach i systemach na skuteczną obronę żywności w obszarze rolnym. Potwierdzono także braki informacyjne na temat agroterroryzmu I zagrożeń z nim związanych po stronie właściwych urzędów zajmujących się bezpieczeństwem żywności i rolnictwem.

Bibliografia

  1. Bieniek-Majka M., 2024. Kryteria estetyczne narzucane przez sieci handlowe a potencjalne utracone korzyści w produkcji podstawowej marchwi. Studium przypadku. Zesz. Nauk. Szk. Gł. Go-spod. Wiej. Warsz., Probl. 24(1), 26–34. https://doi.org/10.22630/PRS.2024.24.1.2
  2. Boczek J., Lewandowski M., 2015. Wykorzystanie owadów i innych organizmów w akcjach terroru i konfliktach zbrojnych. Zag. Doradz. Rol. 82(4), 140–147.
  3. Dyrektywa Rady 2008/114/WE z dnia 8 grudnia 2008 r. w sprawie rozpoznawania i wyznaczania europejskiej infrastruktury krytycznej oraz oceny potrzeb w zakresie poprawy jej ochrony (Tekst mający znaczenie dla EOG) (Dz.U. L 345 z 23.12.2008)
  4. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/541 z 15 marca 2017 r. w sprawie zwal-czania terroryzmu i zastępująca decyzję ramową Rady 2002/475/WSiSW oraz zmieniająca de-cyzję Rady 2005/671/WSiSW (Dz. Urz. UE 2017 L 88/6 z 31.03.2017).
  5. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2557 z dnia 14 grudnia 2022 r. w sprawie odporności podmiotów krytycznych i uchylająca dyrektywę Rady 2008/114/WE (Tekst mający znaczenie dla EOG) PE/51/2022/REV/1 (Dz.U. L 333 z 27.12.2022)
  6. El Hathat Z., Sreedharan V. R., Venkatesh V. G., Zouadi T., Arunmozhi M., Shi Y., 2023a. Model-ling and analyzing the GHG emissions in the VUCA world: Evidence from tomato production in Morocco. J. Clean. Prod. 382, 134862. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2022.134862
  7. El Hathat Z., VenkateshV. G., Zouadi T., Sreedharan V. R., Manimuthu A., Shi Y., 2023b. Analy-zing the greenhouse gas emissions in the palm oil supply chain in the VUCA world: A block-chain initiative. Bus. Strateg. Environ. 32(8), 5563–5582. https://doi.org/10.1002/bse.3436
  8. Fiankor D.D.D., Flachsbarth I., Masood A., Brümmer B., 2020. Does GlobalGAP certification promote agrifood exports?. Eur. Rev. Agric. Econ. 47(1), 247–272. https://doi.org/10.1093/erae/jbz023
  9. Flachsbarth I., Grassnick N., Brümmer B., 2020. The uneven spread of Global G.A.P. certification. GlobalFood Discussion Papers 137. https://hdl.handle.net/10419/213006
  10. Foxell J.W. Jr, 2001. Current trends in agroterrorism (antilivestock, anticrop, and antisoil bioagricul-tural terrorism) and their potential impact on food security. Stud. Confl. Terror. 24(2), 107–129. https://doi.org/10.1080/10576100151101623
  11. Friha O., Ferrag M.A., Maglaras L., Shu L., 2022. Digital agriculture security: aspects, threats, mitigation strategies, and future trends. IEEE Internet Things Mag. 5(3), 82–90. https://doi.org/10.1109/IOTM.001.2100164
  12. Gerardi A., 2023. Global Food Safety Initiative (GFSI): underpinning the safety of the global food chain, facilitating regulatory compliance, trade, and consumer trust. W: M.E. Knowles, L.E. Anelich, A.R. Boobis, B. Popping (red.), Present knowledge in food safety. A risk-based approach through the food chain. Academic Press, Boca Raton, 1089–1098. https://doi.org/
  13. 10.1016/B978-0-12-819470-6.00058-5
  14. Gichuki C.N., Gicheha S.K., Kamau C.W., 2020. Do food certification standards guarantee small-sized farming enterprises access to better markets? Effectiveness of marketing contracts in Ke-nya. Int. J. Soc. Econ. 47(4), 445–459. https://doi.org/10.1108/IJSE-08-2019-0501
  15. Grzelczak M., Soliwoda, M., Kurdyś-Kujawska A., 2023. Resilience in agriculture: is there theoreti-cal and methodological chaos?. Polityki Eur. Finanse Mark. 29(78), 35–45. https://doi.org/10.22630/PEFIM.2023.29.78.3
  16. Jarynowski A., 2023. Agroterroryzm z wykorzystaniem czynników biologicznych i zagrożenia
  17. z nim związane w Polsce i Europie w kontekście pandemii COVID-19 i wojny w Ukrainie. Terroryzm 4(4), 133–172. https://doi.org/10.4467/27204383TER.23.020.18322
  18. Jarynowski A., Jędrzejczyk K., Maksymowicz S., 2022. Grain and food security as a tool of biopo-litics: real-time Internet monitoring and crisis management. E-methodology 9(9), 96–111. https://doi.org/10.15503/emet.2022.96.112
  19. Kołodziejczyk R., 2017. Nowa odsłona terroryzmu. Cyberterroryzm. Rocz. Bezp. Międzynar. 11(2), 147–155.
  20. Kołoszko-Chomentowska Z., Sieczko L., 2014. Gospodarstwo rolne jako podmiot w gospodarce narodowej. Ekon. Zarządz. 6(1), 97–111. https://doi.org/10.12846/j.em.2014.01.05
  21. Kornfeld I.E., 2003. Combating terrorism in the environmental trenches: responding to terrorism: terror in the water: threats to drinking water and infrastructure. Widener University School of Law, Wilmington.
  22. Korzycka-Iwanow M., 2005. Prawo żywnościowe – relacje do prawa rolnego, Stud. Iurid. Agrar. 5, 74–85.
  23. Lipa J.J., 2006. Agroterroryzm – wyzwaniem dla kwarantanny i ochrony roślin. Prog. Plant Prot. 46(1), 162–168.
  24. Manoussopoulos Y., Velegraki A., Manoussopoulou M., Kambouris M. E., 2024. Agrosecurity. Integrating the containment of agroterrorism, promotion of bioeconomy and protection of the public health. W: M.E. Kambouris (red.), Biosecurity in the making: the threats, the aspects and the challenge of readiness. CTC Press, Boca Raton.
  25. Manning L., Kowalska A., 2023. The threat of ransomware in the food supply chain: a challenge for food defence. Trends Organ. Crim. https://doi.org/10.1007/s12117-023-09516-y
  26. McCreight R., 2022. Agricultural security: critical national infrastructure we cannot ignore. J. Home-land Secur. Emerg. Manage. 19(1), 127–135.
  27. van der Meulen B.M.J., 2011. Private food law. The emergence of the concept. W: B.M.J. van der Meulen (red.), Private food law. Wageningen Academic Publishers, Wageningen, 29–50. https://Ioi.org/10.3920/9789086867301_005
  28. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi, 2020. Odpowiedź na Interpelację nr 3957 w sprawie zabezpie-czenia produkcji żywności w ramach infrastruktury krytycznej. Warszawa, dnia 27 kwietnia 2020. https://sejm.gov.pl/INT9.nsf/klucz/ATTBP5CXM/%24FILE/i03957-o1.pdf [dostęp: 3.08.2024].
  29. Moersdorf J., Rivers M., Denkenberger D., Breuer L., Jehn F.U., 2024. The Fragile State of indu-strial agriculture: Estimating crop yield reductions in a global catastrophic infrastructure loss scenario. Glob. Chall. 8(1), 2300206. https://doi.org/10.1002/gch2.202300206
  30. de Oliveira L., Coroller M., Perrin A., Martin G., 2019. Farm resilience: Definition. Dictionnaire d’agroécologie. https://dicoagroecologie.fr/en/dictionnaire/farm-resilience/ [dostęp: 3.08.2024].
  31. Patil C. B., Chinmayi S., 2024. Agroterrorism: assessing the growing threat to global food security and economic stability. Int. J. Biochem. Res. Rev. 33(6), 207–214. https://doi.org/10.9734/ijbcrr/2024/v33i6903
  32. Popa M., Glevitzky I., 2021. Security standards applied to drinking water. W: A. Vaseashta, ‎C. Maftei (red.), Water safety, security and sustainability: threat detection and mitigation. Springer Nature Switzerland, Cham, 371–394. https://doi.org/10.1007/978-3-030-76008-3_16
  33. Rasco B., Bledsoe G.E., 2010. Food defense in an aquaculture setting. J. World Aquacult. Soc. 41(2), 175–191. https://doi.org/10.1111/j.1749-7345.2010.00347.x
  34. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju z dnia 7 lipca 2023 r. w sprawie warunków produk-cji ekologicznej w zakresie pozostawionym do określenia przez państwo członkowskie Unii Europejskiej lub właściwy organ państwa członkowskiego Unii Europejskiej (Dz.U. z 2023r., poz. 1442).
  35. Rozporządzenie (WE) nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002 r. ustanawiające ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołujące Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiające procedury w zakresie bezpieczeństwa żywności (Dz.U.UE L 31 z 01.01.2002)
  36. Rozporządzenie (WE) nr 852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r.
  37. w sprawie higieny środków spożywczych (Dz.U. UE L 139 z 30.04.2004).
  38. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/848 z dnia 30 maja 2018 r. w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych i uchylające rozporządzenie Ra-dy (WE) nr 834/2007, ze zmianami (Dz.U. UE L 151 z 14.06.2018).
  39. Rozporządzenie Rady (EWG) nr 315/93 z dnia 8 lutego 1993 r. ustanawiające procedury Wspólnoty w odniesieniu do substancji skażających w żywności (Dz.U. L 37 z 13.02.1993).
  40. Sarker I.H., 2024. AI for critical infrastructure protection and resilience. W: I.H. Sarker, AI-driven cybersecurity and threat intelligence: cyber automation, intelligent decision-making and expla-inability. Springer Nature Switzerland, Cham, 153–172. https://doi.org/10.1007/978-3-031-54497-2_9
  41. Sitnicki M.W., Prykaziuk N., Ludmila H., Pimenowa O., Imbrea F., Șmuleac L., Pașcalău R., 2024. Regional perspective of using cyber insurance as a tool for protection of agriculture 4.0. Agri-culture 14(2), 320. https://doi.org/10.3390/agriculture14020320
  42. Szwejkowska M., Truszkowski W., 2016. Zagrożenie agroterrorystyczne w sektorze gospodarki rolnej (agroterroryzm) w aspekcie prawa międzynarodowego. Stud. Prawnoustr. 31, 221–231.
  43. Tariq M., Khan M.A., AL-Huqail A.A., Ahmad S., 2024. Agriculture and COVID-19. W: S. Yaqoob, A.A. AL-Huqail, F. Aziz, Post-pandemic economy, technology, and innovation. Ap-ple Academic Press, Burlington, 83–96.
  44. Tundys B., Kędzia G., Wiśniewski T., Zioło M., 2024. Challenges for resilient and sustainable supply chains. sustainable supply chains 2.0: towards environmental, social, and economic resi-lience. Springer Nature Switzerland, Cham, 85–135. https://doi.org/10.1007/978-3-031-50337-5
  45. U.S. Food and Drug Administration, 2018. Strategic partnership program agroterrorism (SPPA) initiative: second year status report July 2006 – September 2007. https://www.fda.gov/food/food-defense-initiatives/strategic-partnership-program-agroterrorism-sppa-initiative-second-year-status-report-july-2006 [dostęp: 3.08.2024]
  46. U.S. Food and Drug Administration, 2024. Food and Agriculture Sector and other Related Activi-ties. https://www.fda.gov/food/food-defense-initiatives/food-and-agriculture-sector-and-other-related-activities [dostęp: 3.8.2024].
  47. Ustawa z dnia 23 czerwca 2022 r. o rolnictwie ekologicznym i produkcji ekologicznej (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1235].
  48. Ustawa z dnia 8 marca 2013 r. o środkach ochrony roślin (Dz. U. z 2023 r., poz. 340)
  49. Ustawa z 16 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2004 r. nr 93, poz. 889)
  50. Ustawa z dnia 10 czerwca 2016 r. o działaniach antyterrorystycznych (t.j. Dz. U. z 2024 r., poz. 92, 1248, 1684)
  51. Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (t.j. Dz. U. z 2023 r., poz. 122, z 2024 r., poz. 834, 1222, 1473, 1572, 1907)
  52. Utami R.R.M., Puspitasari M., 2023. Agricultural terrorism and food insecurity in Indonesia: a policy analysis. Technium Soc. Sci. J. 46, 362–379. https://doi.org/10.47577/tssj.v46i1.9098
  53. Wiadomości handlowe, 2022. Branża rolno-spożywcza przerażona. Ministerstwo rolnictwa: Pro-dukcja żywności nie jest infrastrukturą krytyczną. https://www.wiadomoscihandlowe.pl/przemysl-i-producenci/rynek-pieczywa-i-ciasta/branza-rolno-spozywcza-przerazona-ministerstwo-rolnictwa-produkcja-zywnosci-nie-jest-infrastruktura-krytyczna-2391479 [dostęp: 3.08.2024].
  54. Wiśniewska M., Czernyszewicz E., 2014. Agroterroryzm i jego konsekwencje, Towarozn. Probl. Jakości 1(38), 37–42.
  55. Wiśniewska M.Z., 2016. Systemowe zarządzanie obroną żywności przed terroryzmem. Wydawnic-two Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
  56. Wiśniewska M.Z., 2021. Kultura bezpieczeństwa żywności. Istota i narzędzia pomiaru, CeDeWu, Warszawa.
  57. Wiśniewska M.Z., 2022. Terroryzm żywnościowy oraz obrona żywności w ujęciu formalnopraw-nym. Ruch Praw. Ekon. Socjol. 84(4), 101–119. https://doi.org/10.14746/rpeis.2022.84.4.07
  58. Wiśniewska M.Z., 2024. Żywność jako broń w obliczu agresji Rosji na Ukrainę. Żywność Nauka Technol. Jakosć 31(1), 5–22. https://doi.org/10.15193/zntj/2024/138/484
  59. Wiza P.L., Szalaty N., Jabkowski D., 2019. Poziom świadomości konsumentów w zakresie terrory-zmu żywnościowego jako przykład współczesnego zagrożenia dla przemysłu rolno-spożywczego. Tur. Rozw. Reg. 12, 115–127. https://doi.org/10.22630/TIRR.2019.12.24
  60. World Health Organization, 2008. Terrorist threats to food. Guidance for establishing and strengthe-ning prevention and response systems, revision May 2008. Geneva.
  61. Wysokińska-Senkus A., Górna J., Kaźmierczak M., Mielcarek P., Senkus P., 2022. CARVER + Shock and business process management in improving food safety of primary production. Agriculture 12(7), 1018. https://doi.org/10.3390/agriculture12071018
  62. Yadav V., Sharma A., 2011. CARVER + Shock (Agriculture) – software for agriculturists to fight against bioterrorism. Int. J. Comput. Appl. 24(8), 5–10.
  63. Zawojska A., 2011. Ekonomiczne motywy i skutki agroterroryzmu. Rocz. Nauk. Stow. Ekon. Rol. Agrobiz. 13(5), 76–81.
  64. Zdonek D., Hysa B., 2014. Ocena jakości stron internetowych podmiotów publicznych świadczą-cych usługi szpitalne w województwie opolskim. Rocz. Kol. Anal. Ekon. 35, 179–192.
  65. Żuber M., 2006. Agroterroryzm – zagrożenie sektora rolniczego. W: M. Żuber (red.), Katastrofy naturalne i cywilizacyjne. Terroryzm współczesny. Aspekty polityczne, społeczne i ekonomicz-ne. Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Lądowych im. gen. T. Kościuszki, Wrocław, 155–162.

Downloads

Download data is not yet available.