Właściwości lecznicze i walory dekoracyjne nagietka lekarskiego (Calendula officinalis L. )
KATARZYNA DZIDA
Katedra Uprawy i Nawożenia Roślin Ogrodniczych, Wydział Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, ul. S. Leszczyńskiego 58, 20-068 LublinNATALIA SKUBIJ
Katedra Uprawy i Nawożenia Roślin Ogrodniczych, Wydział Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, ul. S. Leszczyńskiego 58, 20-068 LublinKAROLINA TYMOSZUK
Katedra Uprawy i Nawożenia Roślin Ogrodniczych, Wydział Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, ul. S. Leszczyńskiego 58, 20-068 LublinAGNIESZKA STASZCZAK
Katedra Uprawy i Nawożenia Roślin Ogrodniczych, Wydział Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, ul. S. Leszczyńskiego 58, 20-068 LublinPAULA POLESZAK
Katedra Uprawy i Nawożenia Roślin Ogrodniczych, Wydział Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, ul. S. Leszczyńskiego 58, 20-068 LublinAbstrakt
Nagietek lekarski (Calendula officinalis L.) należy do rodziny astrowatych (Asteraceae), pochodzi z obszarów Morza Śródziemnego. Jest gatunkiem jednorocznym, powszechnie uprawianym jako roślina ozdobna oraz zielarska. Surowcem wykorzystywanym w lecznictwie są koszyczki lub same kwiaty języczkowe, które wykazują między innymi działanie przeciwzapalne, przeciwgrzybicze i przyspieszające gojenie ran. Nagietek jest chętnie uprawiany w ogrodach przydomowych jako roślina dekoracyjna, która dodatkowo przywabia owady zapylające. Wśród uprawianych odmian ozdobnych dostępne są formy wysokie i karłowate, o kwiatach dwubarwnych. Rośliny posiane na jednym stanowisku mogą na nim pozostać przez wiele lat, dzięki temu, że nasiona same się rozsiewają.
Słowa kluczowe:
nagietek, surowiec leczniczy, roślina dekoracyjnaBibliografia
Arora D., Rani A., Sharma A., 2013. A review on phytochemistry and ethnopharmacological aspects of genus Calendula. Pharmacogn. Rev. 7 (14), 179–187.
Baciu A.D., Pamfil D., Mihalte L., Sestras A.F., Sestras R.E., 2013. Phenotypic variation and genetic diversity of Calendula officinalis (L.). Bulg. J. Agric. Sci. 19, 143–151.
Basch E., Bent S., Foppa I., Haskmi S., Kroll D., Mele M., Szapary P., Ulbricht C., Vora M., Yong S., Natural Standard Research Collaboration, 2006. Marigold (Calendula officinalis L.): an evidence-based systematic review by the Natural Standard Research Collaboration. J. Herb. Pharmacother. 6, 135–159.
Berbeć S., Kawka S., Kołodziej B., Wiśniewski J., Wolski T., 1994. Rośliny przemysłowe specjalne i zielarskie. Wyd. AR w Lublinie.
Bielski S., Szwejkowska B., 2013. Effect of fertilization on the development and yields of pot marigold (Calendula officinalis L.). Herba Pol. 59 (2), 5–12.
Biesiada A., Sokół-Łętowska A., Kucharska A., Wołoszczak E., 2006. Effect of form and rate of nitrogen on yield and chemical composition of calendula flowers (Calendula officinalis L.). Folia Hortic. 18 (supl. 1), 61–65.
Biesiada A., Sokół-Łętkowska A., Kucharska A., 2007a. Antioxidant activity of calendula (Calendula officinalis L.) flowers as a result of form and dose of nitrogen. Herba Pol. 53 (3), 262–267.
Biesiada A., Sokół-Łętkowska A., Kucharska A., 2007b. Wpływ odmiany na aktywność antyoksydacyjną nagietka lekarskiego. Rocz. AR Pozn. 383, Ogrodnictwo 41, 421–425.
Bissa S., Bohra A., 2011. Antibacterial potential of pot marigold. J. Microb. Antimicrob. 3 (3), 51–54.
Clark E.M.R., Dole J.M., Carlson A.S., Moody E.P., McCall I.F., Fanelli F.L., Fonteno W.C., 2010. Vase life of new cut flower cultivars. Horttechnol. 20 (6), 1016–1025.
Crnobarac J., Jaćmović G., Marinković B., Mircov V.D., Mrda J., Babić M., 2009. Dynamics of pot marigold yield formation depended by varieties and row distance. Nat. Prod. Commun. 4 (1), 35–38.
Czartoryska I., 1805. Myśli różne o sposobie zakładania ogrodów. Drukiem Wilhelma Bogumiła Korna, Wrocław.
Dedio I., Kozłowski J., Załęcki R., 1986. Calendula – cultivation and use in medicinal therapies. Wiad. Ziel. 5, 1–2.
Della R., Tubaro A., Sosa S., Becker H., Saar S., Isaac O., 1999. The role the triterpenoids in the topical anti-inflamatory activity of Calendula officinalis flowers. Planta Med. 60, 516–520.
Drozdek M.E., 2011. Rośliny do zadań specjalnych. Oficyna Wydawnicza PWSZ, Sulechów.
Ercetin T., Senol F.S., Orhan I.E., Toker G., 2012. Comparative assessment of antioxidant and cholinesterase inhibitory properties of the marigold extracts from Calendula arvensis L. and Calendula officinalis L. Indust. Crops Prod. 36, 203–208.
Formanowiczowa H., Kozłowski J., Szczyglewska D., 1998. Biologia kiełkowania nasion roślin leczniczych. Cz. XIX/A. Materiał nasienny gatunków z rodziny złożonych (Compositae = Asteraceae). Herba Pol. 44 (2), 95–102.
Furmanik B., 2010. Dobory materiałowe w ogrodach zabytkowych. Kur. Konserw. 7, 23–31.
Ganjali H.R., Band A.A., Sharif Abad H.H., Moussavi N.M., 2010. Effects of sowing date, plant density and nitrogen fertilizer on yield, yield components various traits of Calendula officinalis. Am.-Eurasian J. Agric. Environ. Sci. 8 (6), 672–679.
Gantait S.S., Chattopadhyay T.K., 2004. Flower and seed yield of pot marigold (Calendula officinalis L. cv. Lemon Queen) under nutritional variability. Orissa J. Hortic. 32 (1), 30–34.
Gazim Z.C., Rezende C.M., Fraga S.R., Filho B.P.D., Nakamura C.V., Cortez D.A.G., 2008a. Analysis of the essential oils from Calendula officinalis growing in Brazil using three different extraction procedures. Braz. J. Pharm. Sci. 44 (3), 391–395.
Gazim Z.C., Rezende C.M., Fraga S.R., Svidzinski T.I.E., 2008b. Antifungal activity of the essential oil from Calendula officinalis L. (Asteraceae) growing in Brazil. Brazilian J. Microbiol. 39, 61–63.
Gierula A., Wasilewska A., 2012. Analiza zastosowania ozdobnych roślin zielnych w zagospodarowaniu przestrzeni podwórkowych na osiedlach mieszkaniowych z lat 60.–90. XX w. Konferencja we Wrocławiu. Zesz. Nauk. UP Wroc. 588, Rolnictwo 102, 43–52.
Gomes H.E., Vieira M.C., Heredia Z.N.A., 2007. Density and plant arrangement effects on Calendula officinalis L. yield. Rev. Bras. Plan. Med. 9 (3), 117–123.
Hamburger M.S., Adler S., Baumann D., Forg A., Weinreich B., 2003. Preparative purification of the major anti-inflammatory triterpenoid esters from marigold (Calendula officinalis). Fitoterapia 74 (4), 328– 338.
Hashemabadi D., Mostofipour A.A., Berimavandi A.R., Kaviani B., Zarchini M., 2012. Improvement of the yield and essential oils quantitative in calendula (Calendula officinalis L.) by using different planting arrangement and potassium fertilizer. J. Ornam. Hortic. Plants 2 (3), 147–154.
Het Hof K.H., West C.E., Weststrate J.A., Hautvast J.G., 2000. Dietary factors that affect the bioavailability of carotenoids. J. Nutrition 130, 503–506.
Hetman J., Pudelska K., Kseniak M., 2011. Tradycyjne gatunki roślin ozdobnych we współczesnych ogrodach Roztocza (Teodorówka i Korytków Duży). Acta Sci. Pol., Administratio Locorum 10 (1), 17–27.
Hobhouse P., 2007. Historia Ogrodów. Wyd. Arkady, Warszawa.
Hołubowicz-Kliza G., 2007. Alternatywna uprawa ziół na kwiaty, nasiona i owoce. Wyd. IUNG, Puławy.
Hołubowicz-Kliza G., 2012. Polowa uprawa ziół. Wyd. IUNG, Puławy.
Jambor J., 2014. Rośliny dla farmacji. Nagietek lekarski. www.kierunekfarmacja.pl/ artykul,10636, nagietek-lekarski.html [dostęp: 16.08.2016].
Joly R., Forcella F., Peterson D., Eklund J., 2013. Planting depth for oilseed calendula. Indust. Crops Prod. 42, 133–136.
Jevdovic R., Todorovic G., Kostic M., Protic R., Lekic S., Zivanovic T., Secanski M., 2013. The effects of location and the application of different mineral fertilizers on seed yield and quality of pot marigold (Calendula officinalis L.). Turkish J. Field Crops 18 (1), 1–7.
Kishimoto S., Maoka T., Sumitomo K., Ohmiya A., 2005. Analysis of carotenoid composition in petals of calendula (Calendula officinalis L.). Biosci. Biotechnol. Biochem. 69 (11), 2122–2128.
Kareem A., Saeed S., Hammad H.M., 2014. Growth and performance of Calendula officinalis L. on different crop residues. World J. Agric. Sci. 2 (5), 98–101.
Kemper K.J., 1999. Calendula (Calendula officinalis). The Longwood Herbal Task Force, The Center for Holistic Pediatric Education and Research, http://ww.longwoodherbal.org/calendula/calendula.pdf.
Khalid K.A., Teixeira da Silva J.A., 2010. Yield, essentials oil and pigment content of Calendula officinalis L. flower heads cultivated under salt stress conditions. Sci. Hortic. 126, 297––305.
Khalid K.A., Teixeira da Silva J.A., 2012. Biology of Calendula officinalis Linn.: Focus on pharmacology, biological activities and agronomic practices. Med. Aromat. Plant Sci. Biotechnol. 6 (1), 12––27.
Khan M.U., Rohilla A., Bhatt D., Afrin S., Rohilla S., Ansari S.H., 2011. Diverse belongings of Calendula officinalis: an overview. Int. J. Pharmac. Sci. Drug Res. 3 (3), 173–177.
Król B., 2010. Nagietek lekarski. W: B. Kołodziej (red.), Uprawa ziół: poradnik dla plantatorów, PWRiL, Poznań, 322–326.
Król B., 2011. Yield and the chemical composition of flower heads of pot marigold (Calendula officinalis L. cv. Orange King) depending on nitrogen fertilization. Acta Sci. Pol., Hortorum Cultus 10 (2), 235–243.
Król B., 2012. Yield and chemical composition of flower Hades of selected cultivars of pot marigold (Calendula officinalis L.). Acta Sci. Pol., Hortorum Cultus 11 (1), 215–225.
Król B., 2013. Wpływ zagęszczenia roślin na plonowanie i jakość surowca nagietka lekarskiego (Calendula officinalis L.). Annales UMCS, sec. E, Agricultura 68 (2), 42–49.
Kulesza P., 2012. Ogrody lecznicze na wybranych dziełach malarstwa tablicowego XV wieku. Architektura 30, 50–53.
Majdecki L., 2013. Historia ogrodów, t. 1–2. Wyd. PWN, Warszawa.
Martin R.J., Deo B., 2010. Effect of plant population on calendula (Calendula officinalis L.) flower production. New Zeland J. Crop Hortic. Sci. 28, 37–44.
Masterova I., Grancaliova Z., Uhrinova S., Suchy V., Ubik K., Nagy M., 1991. Flavonoids in flowers of Calendula officinalis L. Chem. Pap. 45 (1), 105–108.
Mili R., Sable A.S., 2003. Effect of planting density and nitrogen levels on growth and flower production of calendula (Calendula officinalis L.). Indian J. Hortic. 60 (4), 399–403.
Mohammad S.M., Kashani H.H., 2012. Pot marigold (Calendula officinalis) medicinal usage and cultivation. Sci. Res. Essays 7 (14), 1468–1472.
Muley B.P., Khadabadi S.S., Banarase N.B., 2009. Phytochemical constituents and pharmacological activities of Calendula officinalis Linn. (Asteraceae): A review. Trop. J. Pharm. Res. 8 (5), 455–465.
Naguib A.D., Khalil M.Y., El Sherbeny S.E., 2005. A comparative study on the productivity and chemical constituents of various sources and species of Calendula plants as affected by two foliar fertilizers. J. Appl. Sci. Res. 1, 176–189.
Nartowska J., 2011. Kwiat, który liczy dni… Panacea 2 (35), 5–7.
Nurzyńska-Wierdak R., 2012. Lebiodka pospolita (Origanum vulgare L.) – dziko rosnąca i uprawiana roślina zielarska. Annales UMCS, sec. EEE, Horticultura 22 (4), 1–11.
Nurzyńska-Wierdak R., 2014. Wzrost, plon i składniki chemiczne surowca wybranych odmian nagietka lekarskiego (Calendula officinalis L.). Annales UMC, sec. EEE, Horticultura, 24 (2), 27–34.
Nurzyńska-Wierdak R., Pacek M., 2015. Nagietek lekarski – roślina lecznicza o walorach dekoracyjnych. Aktual. UP Lub. 3 (75), 10–11.
Okoh O.O., Sadimenko A.P., Asekun O.T., Afolayan A.J., 2008. The effects of drying on the chemical components of essentials oils of Calendula officinalis L. Afr. J. Biotechnol. 7 (10), 1500–1502.
Olson J.A., Krinsky N.I., 1995. Introduction: the colourful fascinating world of the carotenoids: important physiologic modulators. FASEB J. 9, 1547–1550.
Pabiś S., Sikora M., 2015. Ekstrakty roślinne z nagietka pozyskiwane w warunkach nadkrytycznych. VI Krajowe Sympozjum „Naturalne i Syntetyczne Produkty Zapachowe i Kosmetyczne”, Łódź, 24–26 czerwca 2015.
Leal Parente L.M., Auxiliadora Andrade M.A., Batista Brito L.A., Brianezi Dignani de Moura V.M., Pacheco Miguel M., Souza Lino-Junior R. de, Manrique Tresvenzol L.F., Realino de Paula J., Margarida Paulo N., 2011. Angiogenic activity of Calendula officinalis L. flowers in rate. Acta Cir. Bras. 26, 19–24.
Pommier P., Gomez F., Sunyach M.P., D’Hombres A., Carrie C., Montbarbon X., 2004. Phase III randomized trial of Calendula officinalis compared with trolamine for prevention of acute dermatitis during irradiation for breast cancer. J. Clin. Oncol. 22, 1447–1453.
Preethi K.C., Kuttan G., Kuttan R., 2009. Anti-inflammatory activity of flower extract of Calendula officinalis Linn. and its possible mechanism of action. Indian J. Exper. Biol. 47, 113–120.
Pudelska K., Mirosław A., 2013. Symbolika średniowiecznych ogrodów przyklasztornych i ich roślinność. Teka Kom. Arch. Urb. Stud. Krajob. – OL PAN 9 (2), 49–56.
Pudelska K., Rojek K., 2011. Kwiatowe elementy roślinne w XIX-wiecznych polskich ogrodach krajobrazowych w świetle literatury ogrodowej. Teka Kom. Arch. Urb. Stud. Krajob. – OL PAN 8, 71–80.
Raal A., Kirsipuu K., 2011. Total flavonoid content in varieties of Calendula officinalis L. originating from different countries and cultivated in Estonia. Nat. Prod. Res. 25 (6), 658–662.
Re T.A., Mooney D., Antignac E., Dufour E., Bark I., Srinivasan V., Nohynek G., 2009. Application of the threshold of toxicological concern approach for the safety evaluation of calendula flower (Calendula officinalis) petals and extracts used in cosmetic and personal care products. Food Chem. Toxicol. 47, 1246–1254.
Rigane G., Ben Younes S., Ghazghazi H., Ben Salem R., 2013. Investigation into the biological activites and chemical composition of Calendula officinalis L. growing in Tunisia. Int. Food Rese. J. 20 (6), 3001–3007.
Safdar W., Majeed H., Naveed I., Kayani W.K., Ahmed H., Hussain S., Kamal A., 2010. Pharmacognostical study of the medicinal plant Calendula officinalis L. (family Compositae). Int. J. Cell. Mol. Biol. 1 (2), 108–116.
Sausserde R., Kampuss K., 2014. Composition of carotenoides in calendula (Calendula officinalis L.) flowers. Foodbalt 13–18.
Senderski M.E., 2009. Zioła. Praktyczny poradnik o ziołach i ziołolecznictwie. Wyd. K.E. Liber, Warszawa.
Sharrif M.M., Hamed H.K., 2012. Pot marigold (Calendula officinalis) medicinal usage and cultivation. Sci. Res. Essays 7 (14), 1468–1472.
Telesiński A., Wieteska A., Onyszko M., Okińska M., Niedźwiecki E., 2013. Analiza fitochemiczna i właściwości przeciwutleniające soku z nagietka lekarskiego (Calendula officinalis L.). Bromat. Chem. Toksykol. 46 (4), 428–433.
Warner R.M., Erwin J.W., 2005. Prolonged high temperature exposure and daily light integral impact growth and flowering of five herbaceous ornamental species. J. Am. Soc. Hortic. Sci. 130, 319–325.
Katedra Uprawy i Nawożenia Roślin Ogrodniczych, Wydział Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, ul. S. Leszczyńskiego 58, 20-068 Lublin
Katedra Uprawy i Nawożenia Roślin Ogrodniczych, Wydział Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, ul. S. Leszczyńskiego 58, 20-068 Lublin
Katedra Uprawy i Nawożenia Roślin Ogrodniczych, Wydział Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, ul. S. Leszczyńskiego 58, 20-068 Lublin
Katedra Uprawy i Nawożenia Roślin Ogrodniczych, Wydział Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, ul. S. Leszczyńskiego 58, 20-068 Lublin
Katedra Uprawy i Nawożenia Roślin Ogrodniczych, Wydział Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, ul. S. Leszczyńskiego 58, 20-068 Lublin
Licencja
Przesyłając artykuł do publikacji, autor oświadcza, że posiada pełnię autorskich praw majątkowych oraz osobistych do utworu, a jego opublikowanie nie naruszy praw osób trzecich. Autor podpisuje oświadczenie o oryginalności dzieła i wkładzie poszczególnych osób.
Przesłanie przez autora artykułu do publikacji w czasopiśmie „Annales Horticulturae” traktowane będzie jako udzielenie licencji do eksploatacji praw autorskich do artykułu na zasadach licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 (CC BY-NC-ND 4.0)
