Niedobory i nadmiary opadów atmosferycznych w uprawie pszenicy ozimej na Lubelszczyźnie w latach 1971–2020
Alicja Baranowska
Wydział Nauk Technicznych, Zakład Rolnictwa, Akademia Bialska im. Jana Pawła II, ul. Sidorska 95/97, 21-500 Biała Podlaska, Polskahttps://orcid.org/0000-0003-0998-1944
Barbara Skowera
Wydział Inżynierii Środowiska i Geodezji, Katedra Ekologii, Klimatologii i Ochrony Powietrza, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, Al. Mickiewicza 24/28, 30-059 Kraków, Polskahttps://orcid.org/0000-0003-3082-496X
Alicja Węgrzyn
Katedra Technologii Produkcji Roślinnej i Towaroznawstwa, Zakład Agrometeorologii, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, ul. Akademicka 15, 20-950 Lublin, Polskahttps://orcid.org/0000-0003-2359-2590
Abstrakt
Celem badań była ocena wielkości i częstości niedoborów oraz nadmiarów opadów atmosferycznych na Lubelszczyźnie w latach 1971–2020 w uprawie pszenicy ozimej. W pracy wykorzystano miesięczne wartości średniej temperatury powietrza oraz sumy opadów atmosferycznych
z 11 stacji meteorologicznych. Wykorzystano również dane statystyczne dotyczące plonów pszenicy ozimej, uprawianej na obszarze środkowo-wschodniej Polski w latach 1971–2020. Na podstawie przeprowadzonych badań stwierdzono, że średnie sumy miesięcznych opadów były zbliżone do potrzeb opadowych pszenicy ozimej. Jednak zaobserwowano dużą zmienność czasową i przestrzenną
opadów atmosferycznych. W kwietniu i w maju zakres niedoborów i nadmiarów opadów był mniejszy niż w czerwcu i lipcu. Częstość występowania niedoborów i nadmiarów opadów była większa w części zachodniej badanego obszaru (zlewnia górnej Wisły) niż w części wschodniej i północno-wschodniej (zlewnia Bugu i Narwi). Na wielkość plonów pszenicy ozimej istotny wpływ miały tylko niedobory opadów w maju i w czerwcu. Problem ocieplenia klimatu i w konsekwencji wzrost zmienności opadów atmosferycznych wskazuje na potrzebę prowadzenia dalszych badań naukowych w uprawie tak strategicznego zboża.
Słowa kluczowe:
niedobory i nadmiary opadów, pszenica ozima, plonBibliografia
Banaszkiewicz B., Dragańska E., Szwejkowski Z., 2005. Nadmiary i niedobory opadów dla upraw żyta i pszenicy ozimej w Polsce Północno-Wschodniej w latach 1971–2000. Woda Śr. Obsz. Wiej. 5, 17–27.
Bartoszek K., Baranowska A., Kukla Ł., Skowera B., Węgrzyn A., 2021. Spatiotemporal assess-ment and meteorological determinants of atmospheric drought in agricultural areas of East-Central Poland. Agronomy 11, 2405. https://doi.org/10.3390/agronomy11122405
Chmura K., Chylińska E., Dmowski Z., 2002. Rola czynnika wodnego w kształtowaniu plonu wy-branych roślin polowych. Infrast. Ekol. Ter. Wiej. 9, 33–44.
Dzieżyc J., Nowak L., Panek K., 1987. Dekadowe wskaźniki potrzeb opadowych roślin uprawnych w Polsce. Zesz. Probl. Postęp. Nauk Rol. 314, 11–33.
GUS, 2021. Rocznik Statystyczny Rolnictwa 2020. Warszawa.
Jasińska Z., Kotecki A. (red.), 2003. Szczegółowa uprawa roślin, t. 1. PWRiL, Warszawa.
Kalbarczyk R., Kalbarczyk E., 2022. Spring precipitation deficiency in poland and its temporal and spatial variability in the context of agricultural needs. Agronomy 12, 158. https://doi.org/10.3390/agronomy 12010158
Kaszewski B.M., Mrugała S., Warakomski W., 1995. Klimat. W: S. Uziak., R. Turski (red.), Śro-dowisko przyrodnicze Lubelszczyzny. Lubelskie Towarzystwo Naukowe, Lublin.
Koźmiński Cz., Michalska B. (red.), 2001. Atlas klimatycznego ryzyka uprawy roślin w Polsce. Wyd. AR w Szczecinie, Szczecin.
Łopatka A., 2017. Europejski monitoring użytkowania gruntów i baza danych glebowych LUCAS. Stud. Rap. IUNG-PIB 51(5), 73–89.
Martyniak L., Kaczyński L., 2002. Niedobory i nadmiary opadów a produkcyjność pszenicy ozimej. Acta Sci. Pol. Agric. 1, 73–79.
Orzech K., Marks M., Dragańska, E., Stępień A., 2009. Plonowanie pszenicy ozimej w zależności od warunków pogodowych i różnych sposobów uprawy gleby średniej. Annales UMCS, sec. E, Agricultura 64(4), 122–129. https://doi.org/10.24326/as.2009.4.14
Podolska G., 2018. Plon i jakość ziarna pszenicy ozimej uprawianej w warunkach wysokiej tempe-ratury oraz stresu suszy. Stud. Rap. IUNG-PIB 57(11), 9–21.
Rymuza K., Marciniuk-Kluska A., Bombik A., 2012. Plonowanie zbóż ozimych w zależności od warunków termiczno-opadowych na polach produkcyjnych rolniczej stacji doświadczalnej w Zawadach. Woda Śr. Obsz. Wiej. 12, 2(38), 207–220.
Sharrat B.S., Knight C.W., Wooding F., 2003. Climatic impact on small grain production in the subarctic region of the United States. Arctic 56(3), 219–319. https://doi.org/10.14430/arctic617
Skowera B., Kopcińska J., Ziernicka-Wojtaszek A., Wojkowski J., 2016. Niedobory i nadmiary opadów w okresie wegetacji ziemniaka późnego w województwie opolskim (1981–2010). Acta. Sci. Pol., Formatio Circumiectus 15(3), 137–149.
Urząd Statystyczny – US, 2021. Rolnictwo w województwie lubelskim w 2020 roku. Lublin.
Weber R., Bujak H., Zalewski D., 2014. Zmienność plonowania wybranych odmian pszenicy ozimej w punktach doświadczalnych porejestrowego doświadczalnictwa odmianowego na Dolnym Śląsku. Studia i Raporty IUNG-PIB 36(10), 105–120.
Węgrzyn A., Klimek-Kopyra A., Dacewicz E., Skowera B., Grygierzec W., Kulig B., Flis-Olszewska E., 2022. Effect of selected meteorological factors on the growth rate and seed yield of winter wheat – a case study. Agronomy 12(12), 2924. https://doi.org/10.3390/agronomy12122924
Wójcik I., Doroszewski A., Wróblewska E., Koza P., 2018. Susza rolnicza w uprawie zbóż ozimych w Polsce w latach 2006–2017. Woda Śr. Obsz. Wiej. 18(64), 75–92.
Ziernicka-Wojtaszek A., Kopcinska J., 2020. Variation in Atmospheric Precipitation in Poland in the Years 2001–2018. Atmosphere 11, 794. https://doi:10.3390/atmos11080794
Żakowicz S., Hewelke P., 2002. Podstawy inżynierii środowiska. Wyd. SGGW, Warszawa.
Wydział Nauk Technicznych, Zakład Rolnictwa, Akademia Bialska im. Jana Pawła II, ul. Sidorska 95/97, 21-500 Biała Podlaska, Polska https://orcid.org/0000-0003-0998-1944
Wydział Inżynierii Środowiska i Geodezji, Katedra Ekologii, Klimatologii i Ochrony Powietrza, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, Al. Mickiewicza 24/28, 30-059 Kraków, Polska https://orcid.org/0000-0003-3082-496X
Katedra Technologii Produkcji Roślinnej i Towaroznawstwa, Zakład Agrometeorologii, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, ul. Akademicka 15, 20-950 Lublin, Polska https://orcid.org/0000-0003-2359-2590
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Artykuły są udostępniane na zasadach CC BY 4.0 (do 2020 r. na zasadach CC BY-NC-ND 4.0)..
Przysłanie artykułu do redakcji oznacza, że nie był on opublikowany wcześniej i nie jest rozpatrywany do publikacji gdzie indziej.
Autor podpisuje oświadczenie o oryginalności dzieła, wkładzie poszczególnych osób i źródle finansowania.
Samoarchiwizacja
Czasopismo Agronomy Science przyjęło politykę samoarchiwizacji nazwaną przez bazę Sherpa Romeo drogą niebieską. Od 2021 r. autorzy mogą samoarchiwizować postprinty artykułów oraz wersje wydawnicze (zgodnie z licencją CC BY). Artykuły z lat wcześniejszych (udostępniane na licencji CC BY-NC-ND 4.0) mogą być samoarchiwizowane tylko w wersji wydawniczej.
