Protected areas as sanctuaries of rare and endangered species of segetal flora as exemplified by the Wigry National Park
TERESA SKRAJNA
Katedra Ekologii Rolniczej, Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach, ul. Konarskiego 2, 08-110 SiedlceHELENA KUBICKA-MATUSIEWICZ
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Suwałkach im. prof. Edwarda F. Szczepanika F. Szczepańska, ul. Teofila Noniewicza 10, 16-400 SuwałkiAbstract
The following paper presents results of the research that took place in agricultural habitats of Wigry National Park and its agricultural buffer zone, in the years 2008–2012. Among the investigated segetal flora there were records of 34 vascular plant species from regional and national red lists, in the various categories of threat. Particular attention should be paid to the species related to calcareous habitats as for example: Stachys sannua, Acinos arvensis, Campanula rapunculoides, Lathyrus tuberosus, Geranium dissectum, Anthemis tinctoria, hygrophilous: Centunculus minimus, Centaurium erythraea, Centaurium pulchellum and the fertile habitats: Valerianella dentata, Veronica opaca, Veronica agrestis, Chaenorhinum minus, Chenopodium polyspermum. The most endangering factors are a habitat loss connected with cessation of tillage, changes of arable land use, afforestation or building structure. The less dangerous ones are an increase of production intensification and the use of cleaned seeding material. For the entomophilous species, a decrease of pollinator species is limits the development. The most efficient form of segetal species protection is the in situ method.
Keywords:
inferior species, agrocoenoses, traditional cultivation, areas protected by lawReferences
Adamowski W., 2006. Expansion of native orchids in antropogenous habitats. Pol. Bot. Stud. 22, 35–44.
Andreasen C., Stryhn H., Streibig C., 1996. Decline of the flora in Danish arable fields. J. Appl. Ecol. 33, 619–626.
Baessler C., Klotz S., 2006. Effects of changes in agricultural land-use on landscape structure and arable weed vegetation over the last 50 years. Agric. Ecosyst. Environ. 115, 43–50.
Balcerkiewicz S., Pawlak G., 2006. Chwasty polne na wybranych polanach w Wielkopolskim Parku Narodowym. Pam. Puł. 143, 18–26.
Bomanowska A., 2006. Wybrane cechy flory segetalnej Kampinoskiego Parku Narodowego. Pam. Puł. 143, 27–35.
Bomanowska A., Michalska-Hejduk D., 2007. Rola Kampinoskiego Parku Narodowego w zachowaniu różnorodności biologicznej obszarów wiejskich. Puszcza Kampinoska 1(53), 6–9.
Bomanowska A., Michalska-Hejduk D., 2008. Czynna ochrona warunkiem zachowania cennych gatunków związanych z tradycyjnym rolnictwem w Kampinoskim Parku Narodowym. W: L. Koziarska, S. Kozłowska (red.), Ochrona gatunkowa i co dalej? Mat. Konf. Popularno-Naukowej LOP, 5–11. Zarząd Główny LOP, Warszawa.
Bomanowska A., 2010. Threat to arable weeds in Poland in the light of national and regional red lists. Plant Breed. Seed Sci. 61, 55–74.
Brütting C., 2013. Genetic diversity and population structure of arable plants in situ and ex situ – How sustainable is long term cultivation in botanical gardens compared to in situ conditions? Dissertation (kumulativ), der Martin-Luther-Universität Halle-Wittenberg, 1–50.
Brütting C., Hensen I., Wesche K., 2013. Ex situ cultivation affects genetic structure and diversity in arable plants. Plant Biol. 15, 505–513.
Butchart S.H.M., Walpole M., Collen B., van Strien A., Scharlemann J.P.W. i in., 2010. Global biodiversity: indicators of recent declines. Science 328 (5982), 1164–1168.
Bzdon G., Ciosek T.M., 2006. Fen orchid Liparis loeselii (L.) Rich. in abandoned gravel-pit in Dabrówka Stany near Siedlce (Poland). Biodiv. Res. Conserv. 1–2, 193–195.
Danowski J., Danowska M., Wityńska S., 2003. Program ochrony środowiska powiatu suwalskiego na lata 2004–2012. Suwałki, 3–23.
Gwiazdowicz M., 2010. Środowisko przyrodnicze na obszarach wiejskich – zagrożenia i szanse. Studia BAS 4(24), 247–272.
Hołdyński C., 1991. Segetal flora, floristic and ecologic differentiation and changes in plant cover of cultivated fields in current agroecological conditions of Żuławy Wiślane. Acta Acad. Agric. Tech. Olst., Agricultura 51 (Suppl. B), 1–50.
Hulina N., 2005. List of threatened weeds in the continental part of Croatia and their possible conservation. Agric. Conspec. Sci. 70, 2, 37–42.
Hyvönen T., Huusela-Veistola E., 2008. Arable weeds as indicators of agricultural intensity – A case study from Finland. Biol. Conserv. 141, 2857–2684.
Jakubowska A., Malicka M., Malicki M., 2006. New data on the apophytic occurence of Epi-pactis helleborine (L.) Cranz and Cephalanthera (L.) Fritsch in Populus x canadensis plantation in Lower Silesia (south-western Poland). Biodiv. Res. Conserv. 1–2, 95–97.
Jędruszczak M., Owczarczuk A., 2006. Flora chwastów w uprawach roślin okopowych w strefie ochronnej Narwiańskiego Parku Narodowego. Pam Puł. 143, 87–96.
Kondracki J., 2002. Geografia regionalna Polski. PWN, Warszawa.
Korniak T., 1992. Segetal flora of north-eastern Poland, its spatial differentiation and current changes. Acta Acad. Agric. Tech. Olst., Agricultura 53 (Suppl. A), 1–76.
Korniak T., 1998. Ginące i zagrożone gatunki flory segetalnej w północno-wschodniej Polsce. Acta Univ. Lodz., Folia Bot. 13, 43–50.
Kornaś J., 1987. Changes of segetal vegetation in the Gorce Mts. (Polish Western Carpathians) during the last 35 years. Zesz. Nauk. Uniw. Jagiell., Pr. Bot. 15, 7–26.
Liro A., 2002. Programy rolnośrodowiskowe. Instrument ekologizacji gospodarki rolnej IUCN – The World Conservation Union. Fundacja IUNC Poland, WWF Światowy Fundusz na rzecz Przyrody, Warszawa, 2002.
Májeková J., Zaliberová M., Šibík J., Klimová K., 2010. Changes in segetal vegetation in the Borskánížina Lowland (Slovakia) over 50 years. Biologia sec. Botany 65/3, 465–478.
Matuszkiewicz W., 2001. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. PWN, Warszawa.
Meyer S., Leuschner C., van Elsen T., 2008. Sanctuaries for the segetal vegetation in Germany – inventory and new impulses by the project. Biodiversity in agricultural landscapes. J. Plant Dis. Prot. 21, 363–368.
Meyer S., Wesche K., Krause B., Leuschner C., 2013. Dramatic losses of specialist arable plants in Central Germany since the 1950s/60s – a cross-regional analysis. Divers. Distrib. 19, 1175–1187.
Mirek Z., Piękoś-Mirkowa H., Zając A., Zając M., 2002. Flowering plants and pteridophytes of Poland – a checklist. W: Z. Mirek (red.), Biodiversity of Poland 1, s. 442. W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, Kraków.
Nowak A., 2008. Rośliny prawnie chronione i zagrożone regionalnie na siedliskach antropogenicznych Wyżyny Śląskiej. Przyr. Górnego Śląska 52, 6–7.
Pinke G., Király G., Barina Z., Mesterházy A., Balogh L., Csiky J., Schmotzer A., Molnár A.V., Pál R.W., 2011. Assessment of endangered synanthropic plants of Hungary with special attention to arable weeds. Plant Biosyst. 145, 426–435.
Projekt Programu Obszarów Wiejskich 2014–2020 (PROW 2014–2020). MRiRW, Warszawa.
Pułaska A., Bomanowska A., 2009. Antropogenic transformations of the segetal flora in Spała Landscape Park. In: J. Holeksa, B. Babczyńska-Sendek, S. Wika (eds). The role of geobotany in biodiversity conservation. University of Silesia, Katowice, 227–232.
Rands M.R., Adams W.W.M., Bennun L., Butchart S.H.M., Clements A., Coomes D., Entwis-tle A., Hodge I., Kapos V., Scharlemann J.P., Sutherland W.J., Vira B., 2010. Biodiversity conservation: challenges beyond 201. Science 329 (5997), 1298–1303.
Ratuszniak I., Sobisz Z., 2006. Flora segetalna Słowińskiego Parku Narodowego. Pam. Puł. 143, 125–134.
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin. Dz.U. 2014 poz. 1409.
Rutkowski L., 2007. Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. PWN, War-szawa.
Shardlow M., Harper M., 2000. Saving wild arable plants. Plant Talk 22/23, 39–42.
Skrajna T., Kubicka H., 2011. Segetal flora of the Wigry National Park. Acta Agrobot. 64(3), 119–132.
Skrajna T., Skrzyczyńska J., Ługowska M., 2010. The Segetal flora of the Mazowiecki Landscape Park. Plant Breed. Seed Sci. 61, 105–114.
De Snoo G.R., 1997. Arable flora in sprayed and unsprayed crop edges. Agric. Ecosyst. Environ. 66, 223–230.
Sołtys A., 2006. Rzadkie i zagrożone gatunki chwastów segetalnych w Ojcowskim Parku Narodowym i jego otulinie. Pam. Puł. 143, 173–181.
Still K., Byfield A.J., 2007. New Priorities for Arable Plant Conservation. Plantlife International, Salisbury, UK.
Storkey J., Meyer S., Still K.S., Leuschner C., 2012. The impact of agricultural intensification and land-use change on the European arable flora. Proceedings of the Royal Society B, 279, 1421–1429.
Sutcliffe O.L., Kay Q.O.N., 2000. Changes in the arable flora of central southern England since the 1960s. Biol. Conserv. 93, 1–8.
Svensson R., Wigren M., 1986. A survey of the history, biology and preservation of some retreating synanthropic plants. Symb. Bot. Upsal. 25(4), 1–74.
Tokarska-Guzik B., Dajdok Z., Zając M., Zając A., Urbisz A., Danielewicz W., Hołdyński Cz., 2014. Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, Warszawa, 1–169.
Trąba Cz., Ziemińska M., 1998. Stan gatunków chwastów segetalnych uważanych za zagrożone w otulinie Roztoczańskiego Parku Narodowego. Acta Univ. Lodz., Folia Bot. 13, 265–272.
Warcholińska A.U., 1994. List of threatened segetal plant species in Poland. W: S. Mochnacký, A. Terpó (red.), Anthropization and environment of rural settlements. Flora and vegetation. Proceedings of International Conference, Sátoraljaújhely, 206–219. Botanical Garden of P.J. Šafárik University, Košice.
Zając A., 1978. Założenia metodyczne ,,Atlasu rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce”. Wiad. Bot. 22(3), 145–155.
Zając M., Zając A., 2014. Survival problems of archaeophytes in the Polish flora. Biodiv. Res. Conserv. 35, 47–5.
Zając M., Zając A., Tokarska-Guzik B., 2009. Extinct and endangered archaeophytes and the dynamics of their diversity in Poland. Biodiv. Res. Conserv. 13, 17–24.
Zarzycki K., Szeląg Z., 2006. Red list of the vascular plants in Poland. W: Z. Mirek, K. Zarzycki, W. Wojewoda, Z. Szeląg (red.), Red list of plants and fungi in Poland, W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Science, Kraków, 9–20.
Katedra Ekologii Rolniczej, Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach, ul. Konarskiego 2, 08-110 Siedlce
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Suwałkach im. prof. Edwarda F. Szczepanika F. Szczepańska, ul. Teofila Noniewicza 10, 16-400 Suwałki
License
Articles are made available under the conditions CC BY 4.0 (until 2020 under the conditions CC BY-NC-ND 4.0).
Submission of the paper implies that it has not been published previously, that it is not under consideration for publication elsewhere.
The author signs a statement of the originality of the work, the contribution of individuals, and source of funding.
Self-Archiving Policy
Agronomy Science has adopted a self-archiving policy called blue by the Sherpa Romeo database. From 2021 authors can self-archive article postprints and editorial versions (under the CC BY 4.0 licence). Articles from earlier years (available under the CC BY-NC-ND 4.0 licence) can only be self-archived as editorial versions.
