Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
JASBB Baner text

Nr ONLINE FIRST

Articles

Znaczenie ekstensywnego systemu utrzymania koni dla bioróżnorodności i funkcjonowania ekosystemów lądowych

DOI: https://doi.org/10.24326/jasbb.2025.5579
Przesłane: 31 lipca 2025
Opublikowane: 24.11.2025

Abstrakt

Celem pracy jest przedstawienie ekstensywnego systemu utrzymania koni, który stanowi model użytkowania zwierząt gospodarskich łączący harmonijnie cele produkcyjne z ochroną środowiska oraz wspieraniem bioróżnorodności. Poruszono tematykę wpływu wypasu koni na zmiany składu runi pastwiskowej, oddziaływania końskich odchodów na mikroflorę gleby i cykle biogeochemiczne, znaczenie wypasu dla ornitofauny i entomofauny oraz wpływ na stabilność ekosystemów. Przeanalizowano zmienność fitosocjologiczną oraz sukcesję roślinności, a także potencjalne korzyści wypasu koni w kontekście ochrony przyrody i polityki rolnośrodowiskowej. Stwierdzono, że wypas koni, mimo pewnych ograniczeń, może być skutecznym narzędziem wspierającym bioróżnorodność, retencję wody oraz sekwestrację węgla, wpisując się w strategię zrównoważonego rolnictwa i adaptacji do zmian klimatu przy jednoczesnym uwzględnieniu potrzeb dobrostanowych tych zwierząt.

Bibliografia

  1. Baumgartner M., Kuhnke S., Hülsbergen K.-J. i in., 2021. Improving horse welfare and environ-mental sustainability in horse husbandry: linkage between turnout and nitrogen surplus. Sus-tainability 13(16), 8991. https://doi.org/10.3390/su13168991
  2. Bonavent C., Olsen K., Ejrnæs R. i in., 2023. Grazing by semi‐feral cattle and horses supports plant species richness and uniqueness in grasslands. Appl. Veg. Sci. 26(1), e12718. https://doi.org/10.1111/avsc.12718
  3. Chodkiewicz A., 2020. Advantages and disadvantages of Polish primitive horse grazing on valuable nature areas – a review. Global Ecol. Conserv. 21, e00879. https://doi.org/10.1016/j.gecco.2019.e00879
  4. Commission Regulation, 2019. Communication from the Commission to the European Parliament, the European Council, the Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions. The European Green Deal. COM(2019) 640 final. Dostępne na: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=celex:52019DC0640 [dostęp: 27.07.2025].
  5. Council Directive 92/43/EEC of 21 May 1992 on the conservation of natural habitats and of wild fauna and flora. Natura 2000 network, Official Journal L 206, 7–50. Dostępne na: EUR Lex, https://eur-lex.europa.eu/eli/dir/1992/43/oj [dostęp: 27.07.2025]
  6. Cromsigt J.P., Kemp Y.J., Rodriguez E. i in., 2018. Rewilding Europe’s large grazer community: how functionally diverse are the diets of European bison, cattle, and horses?. Restor. Ecol. 26(5), 891–899. https://doi.org/10.1111/rec.12661
  7. Doboszewski P., Doktór D., Jaworski Z. i in., 2017. Konik polski horses as a mean of biodiversity maintenance in post-agricultural and forest areas: an overview of Polish experiences. Anim. Sci. Pap. Rep. 35(4), 333–347.
  8. European Commission, 2020. EU Biodiversity Strategy for 2030 – Bringing nature back into our lives. Communication from the Commission to the European Parliament, the Council, the Euro-pean Economic and Social Committee and the Committee of the Regions, COM(2020) 380 final. Dostępne na: EUR Lex, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=celex:52020DC0380 [dostęp: 27.07.2025].
  9. Gedgafova F.V., Gorobtsova O.N., Uligova T.S. i in., 2023. Assessment of changes in the biologi-cal activity of mountainous meadow-steppe soils under pastures of different degradation stages in the central Caucasus. Euras. Soil Sci 56(6), 830–839. https://doi.org/10.1134/S1064229323600306
  10. Geor R.J., 2010. Current concepts on the pathophysiology of pasture-associated laminitis. Vet. Clin. N. Am. Equine Pract. 26(2), 265–276. https://doi.org/10.1016/j.cveq.2010.06.001
  11. Hausberger M., Gautier E., Müller C. i in., 2012. Lower learning abilities in stereotypic horses. Appl. Anim. Behav. Sci. 141(3), 121–129. https://doi.org/10.1016/j.applanim.2006.10.003
  12. He N. P., Zhang Y. H., Yu Q. i in., 2011. Grazing intensity impacts soil carbon and nitrogen storage of continental steppe. Ecosphere 2(1), 1–10. https://doi.org/10.1890/ES10-00017.1
  13. Herrero-Jáuregui C., Oesterheld M., 2017. Effects of grazing intensity on plant richness and diver-sity: a meta-analysis. Oikos 127(6), 757–901. https://doi.org/10.1111/oik.04893
  14. Jaworski Z., Jastrzębska E., Górecka Bruzda A., 2018. Wypas koników polskich na terenach cen-nych przyrodniczo – kształtowanie krajobrazu i zachowanie bioróżnorodności. Przegl. Hod. 86(5), 20–24.
  15. Kapás R., Plue J., Kimberley A. i in., 2020. Grazing livestock increases both vegetation and seed bank diversity in remnant and restored grasslands. J. Veg. Sci. 31(6), 1035–1047. https://doi.org/10.1111/jvs.12956
  16. Kenny L.B., Giménez D., Caplan J.S. i in., 2023. Rotational horse grazing and dry weather maxim-ize infiltration into soil macropores. Soil Tillage Res. 225, 105539. https://doi.org/10.1016/j.still.2022.105539
  17. Kleijn D., Winfree R., Bartomeus I. i in., 2015. Delivery of crop pollination services is an insuffi-cient argument for wild pollinator conservation. Nat. Commun., 6, 7414. https://doi.org/10.1038/ncomms8414
  18. Klich D., 2009. Analiza uszkodzeń kory spowodowanych przez konika polskiego w warunkach zagrodowych w Bieszczadach. Rocz. Bieszcz. 17, 307–317.
  19. van Klink R., Nolte S., Mandema F.S. i in., 2016. Effects of grazing management on biodiversity across trophic levels – The importance of livestock species and stocking density in salt marshes. Agr. Ecosyst. Environ. 235, 329–339. https://doi.org/10.1016/j.agee.2016.11.001
  20. Lamoot I., Meert C., Hoffmann M., 2005. Habitat use of ponies and cattle foraging together in coastal dune area. Biol. Conserv. 122(4), 523–536. https://doi.org/10.1016/j.biocon.2004.09.009
  21. Lansade L., Bouissou M.F., 2008. Reactivity to humans: a temperament trait of horses which is stable over time and situations. Appl. Anim. Behav. Sci. 114(3–4), 492–508. https://doi.org/10.1016/j.applanim.2008.04.012
  22. Lovász L., Korner-Nievergelt F., Amrhein V., 2024. Natural grazing by horses and cattle promotes bird diversity in a restored European alluvial grassland. PeerJ, 12, e17777. https://doi.org/10.7717/peerj.17777
  23. Łuczyńska M., Jaworski Z., Stolarczyk B., 2008. Behawior koników polskich utrzymywanych w systemie hodowli rezerwatowej. Rocz. Nauk. Pol. Tow. Zootech. 4, 217–228.
  24. McGreevy P., 2012. Equine behavior: a guide for veterinarians and equine scientists. Elsevier, 123–186.
  25. Mirzabaev A., Ahmed M., Werner J. i in., 2016. Rangelands of Central Asia: challenges and oppor-tunities. J. Arid Land 8(1), 93–108. https://doi.org/10.1007/s40333-015-0057-5
  26. Mutillod C., Buisson E., Tatin L. i in., 2024. Managed as wild, horses influence grassland vegetation differently than domestic herds. Biol. Conserv. 290, 110469. https://doi.org/10.1016/j.biocon.2024.110469
  27. Nichols E., Spector S., Louzada J. i in., 2008. Ecological functions and ecosystem services provided by dung beetles. Biol. Conserv. 141(6), 1461–1474. https://doi.org/10.1016/j.biocon.2008.04.011
  28. Ostermann-Kelm S.D., Atwill E.R., Rubin E.S. i in., 2009. Impacts of feral horses on a desert envi-ronment. J. Arid Environ. 73(4), 411–417. https://doi.org/10.1186/1472-6785-9-22
  29. Pringle R.M., Abraham J.O., Anderson T.M. i in., 2023. Impacts of large herbivores on terrestrial ecosystems. Curr. Biol. 33(11), R584–R610. https://doi.org/10.1016/j.cub.2023.04.024
  30. Polski Związek Hodowców Koni, 2020. Program hodowli rasy konik polski. Warszawa. Dostępne na: http://zhkp.pl/wp-content/uploads/2020/12/Program-hodowli-koników-polskich-2020-08-10.pdf [dostęp: 28.08.2025]
  31. Ringmark S., Skarin A., Jansson A., 2019. Impact of year-round grazing by horses on pasture nutrient dynamics and the correlation with pasture nutrient content and fecal nutrient composi-tion. Animals 9(8), 500. https://doi.org/10.3390/ani9080500
  32. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 13 marca 2023 r. zmieniające rozporzą-dzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ra-mach działania „Działanie rolno-środowiskowo-klimatyczne” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020 (Dz.U. 2023 poz. 484). http://www.gov.pl [dostęp: 27.07.2025]
  33. Qu T.-B., Du W.-C., Yuan X. i in., 2016. Impacts of grazing intensity and plant community compo-sition on soil bacterial community diversity in a steppe grassland. PLoS ONE 11(7), e0159680. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0159680
  34. Ransom J.I., Cade B.S., 2009. Quantifying equid behavior – a research ethogram for free-roaming feral horses. Techn. Meth. 2-A9, 23–29. https://doi.org/10.3133/tm2A9
  35. Raspa F., Valle E., Ozella L. i in., 2024. Horse welfare in semi-extensive system: establishing a welfare protocol and comparing pasture and stable farming systems. Ital. J. Anim. Sci. 23(1), 1057–1068. https://doi.org/10.1080/1828051X.2024.2382271
  36. Rewilding Europe, 2012. Where did the wild horse go?. Dostępne na: https://rewildingeurope.com/blog/where-did-the-wild-horse-go/ [dostęp: 06.09.2025]
  37. Ríos Díaz C.L., Moreno C.E., Ortega Martínez I.J. i in., 2020. Sheep herding in small grasslands promotes dung beetle diversity in a mountain forest landscape. J. Insect Conserv. 25, 13–26. https://doi.org/10.1007/s10841-020-00277-5
  38. Schmitz A., Isselstein J., 2020. Effect of grazing system on grassland plant species richness and vegetation characteristics: comparing horse and cattle grazing. Sustainability 12(8), 3300. https://doi.org/10.3390/su12083300
  39. Sitters J., Andriuzzi W.S., 2019. Impacts of browsing and grazing ungulates on soil biota and nutri-ent dynamics. In: I., Gordon, H., Prins (eds.), The ecology of browsing and grazing II. Ecolog-ical studies, vol. 239. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-030-25865-8_9
  40. Socher S.A., Prati D., Boch S. i in., 2012. Direct and productivity‐mediated indirect effects of fertili-zation, mowing and grazing on grassland species richness. J. Ecol. 100(6), 1391–1399. https://doi.org/10.1111/j.1365-2745.2012.02020.x
  41. Sun X., Sitters J., Ruytinx J. i in., 2024. Microbial community composition in the dung of five sympatric European herbivore species. Ecol. Evol. 14, e11071. https://doi.org/10.1002/ece3.11071
  42. Tälle M., Deák B., Poschlod P., i in., 2016. Grazing vs mowing: a meta-analysis of biodiversity benefits. Agr. Ecosyst. Environ. 222, 200–212. https://doi.org/10.1016/j.agee.2016.02.008
  43. Teague W.R., Dowhower S.L., Baker S.A. i in., 2011. Grazing management impacts on vegetation, soil biota and soil chemical, physical and hydrological properties in tall grass prairie. Agr. Eco-syst. Environ. 141(3–4), 310–322. https://doi.org/10.1016/j.agee.2011.03.009
  44. Thomassen E.E., Sigsgaard E.E., Jensen M.R. i in., 2023. Contrasting seasonal patterns in diet and dung‐associated invertebrates of feral cattle and horses in a rewilding area. Mol. Ecol. 32(8), 2071–2091. https://doi.org/10.1111/mec.16847
  45. Tonelli M., Giménez Gómez V.C., Verdú J.R. i in., 2021. Dung beetle assemblages attracted to cow and horse dung: The importance of mouthpart traits, body size, and nesting behavior in the community assembly process. Life 11(9), 873. https://doi.org/10.3390/life11090873
  46. Tonelli M., Verdú J.R., Zunino M., 2018. Effects of the progressive abandonment of grazing on dung beetle biodiversity: body size matters. Biodivers. Conserv. 27, 189–204. https://doi.org/10.1007/s10531-017-1428-3
  47. Topczewska J., Krupa W., Krempa A., 2022. Wypas koni huculskich jako forma zrównoważonego rolnictwa w rejonie Bieszczadów. Pol. J. Sust. Dev. 26(1), 51–58. https://doi.org/10.15584/pjsd.2022.26.1.6
  48. Török P., Vida E., Deák B., i in., 2011. Grassland restoration on former croplands in Europe: an assessment of applicability of techniques and costs. Biodivers. Conserv. 20(11), 2311–2332. https://doi.org/10.1007/s10531-011-9992-4
  49. Thulin C., Chen Y., Garrido P., 2025. Semi feral horse grazing benefits the grassland diversity of flowering plants including a pollinator promoting indicator species. Animals 15(6), e862. https://doi.org/10.3390/ani1506086
  50. Williams C.A., Kenny L.B., Weinert J. i in., 2020. Effects of 27 mo of rotational vs. continuous grazing on horse and pasture condition. Transl. Anim. Sci., 4(3), txaa084. https://doi.org/10.1093/tas/txaa084
  51. Xun W., Yan R., Ren Y., Jin D., Xiong W., Zhang G., Cui Z., Xin S., Zhang R., 2018. Grazing-induced microbiome alterations drive soil organic carbon turnover and productivity in meadow steppe. Microbiome 6, 170. https://doi.org/10.1186/s40168-018-0544-y

Downloads

Download data is not yet available.