Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
JASBB Baner text

Nr ONLINE FIRST

Articles

Selen w środowisku pracy – zagrożenia, dopuszczalne stężenie, uwarunkowania prawne

DOI: https://doi.org/10.24326/jasbb.2024.5392
Przesłane: czerwca 13, 2024
Opublikowane: 2024-11-08

Abstrakt

Selen (Se) jest kluczowym mikroelementem, którego zalecane dzienne spożycie w Polsce wynosi 55 µg dla osób dorosłych, 60 µg dla kobiet w ciąży i 70 µg dla matek karmiących. Jego niedobór może skutkować osłabieniem, infekcjami, bólami mięśni, problemami z tarczycą i układem nerwowym, a nadmiar prowadzi do selenozy z objawami takimi jak chwiejność emocjonalna, mdłości i utrata włosów. Organiczny Se jest mniej toksyczny niż nieorganiczny. Praca z Se wymaga środków ochrony indywidualnej i przestrzegania przepisów BHP. Ponieważ środowisko pracy może być źródłem zagrożeń dla człowieka ważne jest, aby praca była wykonywana w sposób bezpieczny i zgodny z obowiązującymi przepisami, zarówno dotyczącymi bezpośrednio Se i jego związków, jak i przepisów ogólnych dotyczących BHP, które reguluje Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Aby zapewnić bezpieczeństwo w miejscu pracy, stężenie Se w powietrzu nie powinno przekraczać 0,1 mg/m³, z maksymalnym stężeniem chwilowym 0,3 mg/m³.

Bibliografia

  1. Adewale G.G., Olajide P.A., Omowumi O.S., Okunlola D.D., Taiwo A.M., Adetuyi B.O., 2022. Toxicological significance of the occurrence of selenium in foods. World News Nat. Sci. 44, 63–88.
  2. Agency for Toxic Substances and Disease Registry (ATSDR), 2003. Toxicological profile for selenium (Update). Public Health Service, Department of Health and Human Services, Atlanta, GA. Dostępne na: https://www.atsdr.cdc.gov/toxprofiles/tp92.pdf
  3. Ducros V., Favier A., 2004. Selenium metabolism. EMC-Endocrinologie 1(1), 19–28. https://doi.org/10.1016/j.emcend.2003.10.001
  4. EFSA, 2015. EFSA Panel on additives and products or substances used in animal feed (FEEDAP). Scientific opinion on the safety and efficacy of selenium compounds (E8) as feed additives for all animal species: sodium selenite (coated granulated preparation), based on a dossier submitted by Doxal Italia S.p.A. EFSA J. 13(11), 4271. https://doi.org/10.2903/j.efsa.2015.4271
  5. EFSA, 2016. EFSA Panel on additives and products or substances used in animal feed (FEEDAP). Safety and efficacy of selenium compounds (E8) as feed additives for all animal species: sodium selenite, based on a dossier submitted by Retorte GmbH Selenium Chemicals and Metals. EFSA J. 14(2), 4398. https://doi.org/10.2903/j.efsa.2016.4398
  6. Eskin M.N.A., 2022. Selenium: an important and often ignored trace element. Am. J. Biomed. Sci. Res. 16(3), 339–340. https://doi.org/10.34297/AJBSR.2022.16.00223
  7. Fernández-Lázaro D., Fernandez-Lazaro C.I., Mielgo-Ayuso J., Navascués L.J., Córdova Martínez A., Seco-Calvo J., 2020. The role of selenium mineral trace element in exercise: antioxidant defense system, muscle performance, hormone response, and athletic performance. A systematic review. Nutrients 12(6), 1790. https://doi.org/10.3390/nu12061790
  8. Golonko A., Matejczyk M., 2018. Dwa oblicza selenu. Wybrane aspekty aktywności biologicznej selenu. Civil Environ. Eng. 9, 65–74.
  9. Hadrup N., Ravn-Haren G., 2023. Toxicity of repeated oral intake of organic selenium, inorganic selenium, and selenium nanoparticles: A review. J. Trace Elem. Med. Biol. 79, 127235. https://doi.org/10.1016/j.jtemb.2023.127235
  10. https://ibm.gov.in/writereaddata/files/11292021123510Selenium_Tellurium%20_2020.pdf
  11. https://www.ciop.pl/
  12. Jarosz M., Bułhak-Jachymczyk B., 2008. Normy żywienia człowieka. Podstawy prewencji otyłości i chorób niezakaźnych. Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa.
  13. Jarosz M., Rychlik E., Stoś K., Charzewska J. (red.), 2020. Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie. Wyd. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, Warszawa.
  14. Klecha B., Bukowska B., 2016. Selen w organizmie człowieka – charakterystyka pierwiastka i potencjalne zastosowanie terapeutyczne. Bromat. Chem. Toksykol. 4, 818–829.
  15. Langauer-Lewowicka H., Pawlas K., 2016. Selen w środowisku. Med. Środ. 1, 9–16.
  16. Liao J., Wang C., 2022. Factors affecting selenium-enrichment efficiency, metabolic mechanisms and physiological functions of selenium-enriched lactic acid bacteria. J. Fut. Foods 2(4), 285–293. https://doi.org/10.1016/j.jfutfo.2022.08.001
  17. Naumov A.V., 2010. Selenium and tellurium: state of the markets, the crisis, and its consequences. Metallurgist 54(3–4), 197–200. https://doi.org/10.1007/s11015-010-9280-7
  18. Ozoani H., Ezejiofor A.N., Okolo K.O., Orish C.N., Cirovic A., Cirovic A., Orisakwe O.E., 2024. Selenium and zinc alleviate hepatotoxicity induced by heavy metal mixture (cadmium, mercury, lead and arsenic) via attenuation of inflammo-oxidant pathways. Environ. Toxicol. 39(1), 156–171. https://doi.org/10.1002/tox.23966
  19. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21 grudnia 2005 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla środków ochrony indywidualnej (Dz.U. 2005 nr 259, poz. 2173).
  20. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. 1997 nr 129, poz. 844).
  21. Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz.U. 2002 nr 217, poz. 1833).
  22. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2011 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz.U. 2011 nr 33, poz. 166).
  23. Smrkolj P., Pograjc L., Hlastan-Ribič C., Stibilj V., 2015. Selenium content in selected Slovenian foodstuffs and estimated daily intakes of selenium. Food Chem. 90, 691–697. https://doi.org/10.1016/j.foodchem.2004.04.028
  24. Stolińska H., Wolańska D., 2012. Składniki pokarmowe istotne w niedoczynności tarczycy. Żyw. Człow. Metab. 3, 221–229.
  25. Sun H., Chen J., Xiong D., Long M., 2023. Detoxification of selenium yeast on mycotoxins and heavy metals: a review. Biol. Trace Elem. Res. 201(11), 5441–5454. https://doi.org/10.1007/s12011-023-03576-5
  26. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. 1974 nr 24, poz. 141).
  27. Ustawa z dnia 25 lutego 2011 r. o substancjach chemicznych i ich mieszaninach (Dz.U. 2011 nr 63, poz. 322).
  28. Vinceti M., Filippini T., Jablonska E., Saito Y., Wise L.A., 2022. Safety of selenium exposure and limitations of selenoprotein maximization: molecular and epidemiologic perspectives. Environ. Res. 211, 113092. https://doi.org/10.1016/j.envres.2022.113092
  29. Wawer I., Paradowska K., 2020. Suplementacja selenem w czasach COVID-19. Almanach 15(2), 69–75.
  30. Włodarek D., Lange E., Kozłowska L., Głąbska D., 2014. Dietoterapia. Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa.
  31. Zhang J., Taylor E.W., Bennett K., Saad R., Rayman M.P., 2020. Association between regional selenium status and reported outcome of COVID-19 cases in China. Am. J. Clin. Nutr. 111(6), 1297–1299. https://doi.org/10.1093/ajcn/nqaa095

Downloads

Download data is not yet available.