Potencjał obszarów wiejskich do prowadzenia terapii związanych z przyrodą – na przykładzie trzech wybranych placówek
Kamila Adamczyk-Mucha
Zakład Studiów Krajobrazowych i Gospodarki Przestrzennej, Katedra Łąkarstwa i Kształtowania Krajobrazu, Wydział Agrobioinżynierii, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, ul. Akademicka 13, 20-950 Lublinhttps://orcid.org/0000-0002-1479-509X
Lucyna Górska-Kłęk
Wydział Fizjoterapii, Zakład Biologii Człowieka, Akademia Wychowania Fizycznego we Wrocławiu, al. Ignacego Jana Paderewskiego 35, 51-612 Wrocławhttps://orcid.org/0000-0001-6100-7167
Abstrakt
Celem niniejszej pracy jest próba określenia możliwości, jakie daje lokalizacja ośrodka opiekuńczo-rehabilitacyjnego na obszarze wiejskim dla „zielonej opieki” (z ang. green care) oraz wypunktowania elementów zagospodarowania terenu, które z powodzeniem mogą być powtórzone przez inne placówki o podobnym charakterze. Artykuł prezentuje studia przypadków trzech placówek opieki zdrowotnej: Stiftung Attl (Niemcy), The Old Moad Garden (Wielka Brytania), Fundacja św. Celestyna w Mikoszowie (Polska), w których szczególną rolę terapeutyczną odgrywa położenie na terenach wiejskich. Analiza opiera się̨ na wizjach lokalnych (sporządzono szczegółowe karty informacyjne, które zostały opatrzone mapą lokalizacyjną i zdjęciami), dostępnych opracowaniach oraz literaturze przedmiotu. Placówki te oferują oprócz tradycyjnych form opieki terapie związane z przyrodą (m.in. hortiterapię, hipoterapię, dogoterapię), również w sposób modelowy wykorzystują otoczenie wiejskie poprzez m.in. wykorzystanie interesujących elementów małej architektury oraz odpowiednie zagospodarowania terenu przy obiektach kubaturowych. Opisane ośrodki prowadzą także ważne społecznie działania integracyjne oraz dydaktyczne o lokalnym i szerszym zasięgu.
Słowa kluczowe:
obszary wiejskie, mała architektura, lokalizacja placówek zdrowia, zielona opiekaBibliografia
Adamczyk K., 2009a. Zagospodarowanie terenu jako czynnik stymulacji zmysłowej osób niepełno-sprawnych intelektualnie. Acta Sci. Pol., Adm. Locorum 8(1), 31–42.
Adamczyk K., 2009b. Wieś́ jako miejsce życia, pracy i rehabilitacji osób niepełnosprawnych na przykładzie fundacji w Attle, Niemcy. W: Z. Kuriata (red.), Polskie Krajobrazy wiejskie dawne i współczesne. Pr. Kom. Krajobrazu Kult. PTG 12, 100–108.
Adamczyk-Mucha i Górska-Kłęk, 2018. Współpraca studentów architektury krajobrazu i fizjoterapii przy projektowaniu efektywnych przestrzeni terapeutycznych. Archit. Krajobrazu 4(61), 54–67.
Bell S.L., Foley R., Houghton F., Maddrell A., Williams A.M., 2018. From therapeutic landscapes to healthy spaces, places and practices: a scoping review. Soc. Sci. Med. 196, 123–130. https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2017.11.035
Clark N.E., Lovell R., Wheeler B.W., Higgins S.L., Depledge M.H., Norris K., 2014. Biodiversity, cultural pathways, and human health: a framework. Trends Ecol. Evol. 29(4), 198–204. https://doi.org/10.1016/j.tree.2014.01.009
Cymanow P., 2010. Ekonomiczne skutki migracji młodzieży na obszarach wiejskich. Post. Nauk Rol. 556, 531–540.
Cymanow P., 2020. Wybrane problemy zarządzania rozwojem górskich obszarów imigracyjnych ma przykładzie gmin południowej części Polski. Tur. Rozw. Reg. 14, 69–80.
Depczyńska B., 2017. Hortiterapia środkiem do wszechstronnego usprawniania – na przykładzie warsztatu terapii zajęciowej. W: A. Krzymińska A. (red.), Hortiterapia jako element wspomaga-jący leczenie tradycyjne. Poznań́, Rhytmos.
Fox K., Stathi A., McKenna J., Davis M., 2007. Physical activity and mental well-being in older people participating in the Better Ageing Project. Eur. J. Appl. Physiol. 100, 591–602.
Gesler W., 1993. Therapeutic landscapes: theory and a case study of Epidauros, Greece. Environ-ment and Planning D, 11: 171-189.
Gigliotti C., Jarrott S., Relf D., 2003. Horticulture therapy for persons with dementia: Utilizing an environmental press perspective to integrate theory and research. J. Ther. Hortic. 14, 8–17.
Górska-Kłęk L., 2016. ABC „zielonej opieki”. Ser. Biblioteka Nestora 8. Dolnośląski Ośrodek Polityki Społecznej, Wrocław.
Górska-Kłęk L., Adamczyk K., Sobiech K., 2009. Hortiterapia – metodą uzupełniającą w fizjoterapii. Fizjoterapia 17(4), 71–77.
Górska-Kłęk L., Zaguła M., Czerniak A., Jarosik M., Sobiech K., Adamczyk-Mucha K., 2013. „Zielona opieka” we wrocławskich ogrodach przyszpitalnych. Fizjoterapia 21(2), 36–42.
https://nowa.babinski.pl/szpital/historia/ [dostęp: 7.08.2023].
https://www.gov.pl/web/rolnictwo/gospodarstwa-opiekuncze [dostęp: 7.08.2023].
Lampinen P., Heikkinen R.L, Kauppinen M., Heikkinen E., 2006 Activity as a predictor of mental wellbeing among older adults. Aging Mental Health 10(5), 454–466.
Latkowska M.J., Miernik M., 2012. Ogrody terapeutyczne, miejsca biernej i czynnej „zielonej tera-pii”. Czas. Tech., A Archit. 109(8-A), 245–251.
Mooney P., Nicell P., 1992. The importance of exterior environment for the Alzheimer’s residents. Effective care and risk management. Health Care Manag. Forum 5(2), 23–29.
Park B.J., Tsunetsugu Y., Kasetani T., Hirano H., Kagawa T., Sato M., Miyazaki Y., 2007. Physio-logical effects of Shinrin-yoku (taking in the atmosphere of the forest) – Using salivary cortisol and cerebral activity as indicators. J. Physiol. Anthropol. 26, 123–128. https://doi.org/10.2114/jpa2.26.123
Roe J.J., Ward Thompson C., Aspinall P.A., Brewer M.J., Duff E.I., Miller D., Mitchell R., Clow A., 2013. Green space and stress: Evidence from cortisol measures in deprived urban commu-nities. Int. J. Environ. Res. Public Health 10, 4086–4103.
Saulicz M., Myśliwiec A., Saulicz E., Knapik A., Wolny T., Rottermund J., 2015. Wpływ posiada-nia psa na aktywność́ fizyczną i ocenę̨ jakości zdrowia osób w starszym wieku. Probl. Hig. Epidemiol. 96(1), 170–174.
Skotnicka M., Pieszko M., 2014. Aktywność́ fizyczna receptą na długowieczność́. Med. Ogólna Nauki Zdr. 20(4), 379–383.
Shepley M.M, Song Y., 2014. Design research and the globalization of healthcare globalization. Health Envir. Res. Design J. 8(1), 158–198. https://doi.org/10.1177/193758671400800112
Staniewska A., 2018. Gardens in mental hospitals at the turn of the 19th and 20th century – reinter-pretation. Wiad. Konserw. 53, 55–66.
Takano T., Nakamura K., Watanabe M., 2002. Urban residential environments and senior citizens’ longevity in megacity areas: the importance of walkable green spaces. J. Epidemiol. Community Health 56(12), 913–918.
Ulrich R.S., Simons R.F., Losito B.D., Fiorito E., Miles M.A., Zelson M., 1991. Stress recovery during exposure to natural and urban environments. J. Envir. Psychol. 11, 201–230.
Velarde M.D., Tveit M.S., Hagerhall C.M., 2010. The link between landscape preferences and perceived restorativeness – current research trends and suggestions for future studies. W: J. Valentin, L. Gamez (red.), Environmental psychology: new developments. Nova Science Pub-lishers, UK, 235–42.
Ward Thompson C., Roe J., Aspinall P., Mitchell R., Clow A., Miller D., 2012. More green space is linked to less stress in deprived communities: Evidence from salivary cortisol patterns. Landsc. Urban Plan. 105, 221–229.
Williams P.N., Mattson R.H., 1998. Horticultural activities and demographic factors influence chil-dren’s self-esteem. J. Ther. Hortic. 3, 39–54.
Zakład Studiów Krajobrazowych i Gospodarki Przestrzennej, Katedra Łąkarstwa i Kształtowania Krajobrazu, Wydział Agrobioinżynierii, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, ul. Akademicka 13, 20-950 Lublin https://orcid.org/0000-0002-1479-509X
Wydział Fizjoterapii, Zakład Biologii Człowieka, Akademia Wychowania Fizycznego we Wrocławiu, al. Ignacego Jana Paderewskiego 35, 51-612 Wrocław https://orcid.org/0000-0001-6100-7167
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Artykuły są udostępniane na zasadach CC BY 4.0 (do 2020 r. na zasadach CC BY-NC-ND 4.0)..
Przysłanie artykułu do redakcji oznacza, że nie był on opublikowany wcześniej i nie jest rozpatrywany do publikacji gdzie indziej.
Autor podpisuje oświadczenie o oryginalności dzieła, wkładzie poszczególnych osób i źródle finansowania.
Samoarchiwizacja
Czasopismo Agronomy Science przyjęło politykę samoarchiwizacji nazwaną przez bazę Sherpa Romeo drogą niebieską. Od 2021 r. autorzy mogą samoarchiwizować postprinty artykułów oraz wersje wydawnicze (zgodnie z licencją CC BY). Artykuły z lat wcześniejszych (udostępniane na licencji CC BY-NC-ND 4.0) mogą być samoarchiwizowane tylko w wersji wydawniczej.
