Łąkowe zbiorowiska ziołoroślowe Płaskowyżu Kolbuszowskiego na tle niektórych czynników ekologicznych
KRZYSZTOF ROGUT
Katedra Agroekologii, Uniwersytet Rzeszowski w Rzeszowie, ul. M. Ćwiklińskiej 1a, 35-601 RzeszówCZESŁAWA TRĄBA
PAWEŁ WOLAŃSKI
Katedra Agroekologii, Uniwersytet Rzeszowski w Rzeszowie, ul. M. Ćwiklińskiej 1a, 35-601 RzeszówAbstrakt
Celem badań prowadzonych na Płaskowyżu Kolbuszowskim (Kotlina Sandomierska) było rozpoznanie i charakterystyka zbiorowisk ziołoroślowych, jakie wykształciły się po zaprzestaniu użytkowania rolniczego łąk, w zależności od niektórych czynników ekologicznych. Na podstawie 100 zdjęć fitosocjologicznych wykonanych w latach 2011–2013 wyróżniono zbiorowiska ze związku Calthion i Filipendulion. Warunki siedliskowe oceniano metodą laboratoryjną i fitoindykacyjną Ellenberga. Największą wartością wskaźnika różnorodności gatunkowej Shannona-Wienera wyróżniał się zespół Cirsietum rivularis, a najmniejszą Scirpetum sylvatici. Najmniej kwaśne i najbogatsze w P, K, Mg i Cu gleby zajmował zespół Cirsietum rivularis, a najbardziej kwaśne i najuboższe – zbiorowisko z Cirsium palustre. Analiza fitoindykacyjna wykazała, że najsuchsze i najlepiej nasłonecznione siedliska zajmował zespół Cirsietum rivularis – wariant suchszy, najbardziej zakwaszone Scirpetum sylvatici, a najuboższe w azot zbiorowisko Cirsium palustre i zespół Valeriano-Filipenduletum. Zbiorowiska ziołoroślowe Płaskowyżu Kolbuszowskiego w znacznym stopniu upiększają krajobraz otwarty dzięki dominacji ziół o okazałych i barwnych kwiatostanach. Do najmniej zaawansowanych w rozwoju sukcesyjnym roślinności na nieużytkowanych łąkach Płaskowyżu Kolbuszowskiego należały zespoły Cirsietum rivularis (wariant suchszy) i Scirpetum sylvatici ze względu na niewielki udział w ich runi gatunków ze związku Filipendulion. Na podstawie składu gatunkowego łąk ziołoroślowych na Płaskowyżu Kolbuszowskim można sądzić, że znajdują się one w różnych fazach sukcesji, na co miało wpływ zbiorowisko wyjściowe i czas, jaki upłynął od zaprzestania użytkowania.
Słowa kluczowe:
Płaskowyż Kolbuszowski, Calthion, Filipendulion, łąkowe zbiorowiska ziołoroślowe, czynniki ekologiczneBibliografia
Balátová-Tuláčková E., 1985. Chorological phenomena of the Molinietalia communities in Czechoslovakia. Vegetatio 59, 111–117.
Balátová-Tuláčková E., 1991. Feutchtwiesen des Brdy-Berglandes und seiner Randgebiete (Mittelböhmen). Folia Geobot. Phytox. 25, 1–79.
Bator I., 2005. Stan obecny i przemiany zbiorowisk łąkowych okolic Mogilan (Pogórze Wielickie) w okresie 40 lat. Fragm. Flor. Geobot. Polonica, Suppl. 7.
Cabała S., Wika S., Wilczek Z., Zygmunt J., 2001. Przyroda międzyrzecza Warty i Widawki. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego 1996. Katowice.
Denisiuk Z., Korzeniak J., 1999. Zbiorowiska nieleśne Krainy Dolin Bieszczadzkiego Parku Narodowego. Monografie Bieszczadzkie 5.
Dubiel E., Stachurska A., Gawroński S., 1999. Nieleśne zbiorowiska roślinne Magurskiego Parku Narodowego (Beskid Niski). Prace Botaniczne 33.
Ellenberg H., Weber He., Dull R., Wirth V., Werner W., Paulissner D., 1992. Zeigerwerte von Pflanzen in Mitteleuropa. Scripta Geobot. 18.
Falińska K., 1997. Ekologia roślin. Wyd. PWN, Warszawa.
Falińska K., 2003. Alternative pathways opf succession: Species turnover patterns in meadows abandoned for 30 years. Białowieska Stacja Geobotaniczna 9, 15.
Fijałkowski D., 2011. Ekologia roślin naczyniowych Lubelszczyzny. Lubelskie Towarzystwo Naukowe, Lublin.
Głowaciński Z., Michalik S., 1979. Kotlina Sandomierska. WP, Warszawa.
Hadać E., Terray V.K., Klescht V., Andresová J., 1997. Some herbaceous plant communities from the Bukovské vrchy hills in NE Slovakia. Thaiszia 7, 191–220.
Hájková, P., Hájek M., 2005. Diversity of Calthion wet meadows in the western part of flysch Carpathians: regional classification based on national formal definitions. Thaiszia 15, 85–116.
Karczewska A., Kabała C., 2008. Metodyka analiz laboratoryjnych gleb i roślin. Metodyka obowiązująca w laboratoriach Zakładu Ochrony Środowiska INGOŚ 4, UP we Wrocławiu, Wrocław.
Kozak M., 2007. Zróżnicowanie zbiorowisk łąkowych w Gorcach (Polskie Karpaty Zachodnie). Prace Botaniczne 41, UJ, Kraków.
Kryszak A., 2001. Różnorodność florystyczna zespołów łąk i pastwisk klasy Molinio-Arrhenatheretea R. Tx. 1937 w Wielkopolsce w aspekcie ich wartości gospodarczej. Rocz. AR w Poznaniu, Rozprawy Naukowe 314.
Kryszak J., Kryszak A., Klarzyńska A., Strychalska A., 2009. Waloryzacja użytkowa i przyrodnicza zbiorowisk łąkowych klasy Molinio-Arrhenatheretea wybranych dolin rzecznych Wielkopolski. Fragm. Agron. 26 (1), 49–58.
Kucharski L., 1999. Szata roślinna łąk Polski Środkowej i jej zmiany w XX stuleciu. Wyd. UŁ, Łódź.
Lorens B., 2012. Przemiany roślinności doliny Wieprza w Roztoczańskim Parku Narodowym. Mokradła i ekosystemy słodkowodne, funkcjonowanie, zagrożenia i ochrona. Inż. Ekol. 29, 76–86.
Marciniuk P., 2009. Szata roślinna śródpolnych siedlisk Podlaskiego Przełomu Bug. Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, Kraków.
Matuszkiewicz W., 2008. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Vademecum Geobotanicum 3, PWRiL, Warszawa.
Michalik S., Szary A., Kucharzyk S., 2009. Charakterystyka roślinności na terenie obwodu ochronnego Tarnawa w Bieszczadzkim Parku Narodowym nad górnym Sanem. Rocz. Bieszcz. 17, 189–216.
Michalska-Hejduk D., Kopeć D., Kucharski L., 2011. Roślinność terenów mokradłowych – stan zachowania i tendencje dynamiczne. W: T. Okruszko, W Mioduszewski i L. Kucharski (red.), Ochrona i renaturyzacja mokradeł Kampinoskiego Parku Narodowego. Wyd. SGGW, Warszawa, 119–141.
Mirek Z., Piękoś-Mirkowa H., Zając A., Zając H., 2002. Flowering plants and pteridophytes of Poland a checklist. W. Szafer institute of Botany, Polish Academy of Sciences, Kraków.
Młynkowiak E., Kutyna I., 2011. Zróżnicowanie zbiorowisk łąkowych klasy Molinio-Arrhenatheretea zachodniej części Pojezierza Drawskiego. Łąk. Pol. 14, 85–103.
Nowiński M., 1967. Polskie zbiorowiska trawiaste i turzycowe. PWRiL, Warszawa.
Stachnowicz W., 1998. Zróżnicowanie i powiązania florystyczne ziołorośli wiązówkowych ze związku Filipendulion (Duvign. 1946, Segal 1966) na poligonie wojskowym Biedrusko i jego okolicy. Bad. Fizjogr. Pol. Zach., B – Botanika 47, 137–158.
Suder A., 2007. Szata roślinna łąk wilgotnych (rząd Molinietalia caeruleae W. Koch 1926) we wschodniej części Wyżyny Śląskiej. Łąk. Pol. 10, 159–172.
Trąba C., Wolański P., Oklejewicz K., 2004. Zbiorowiska roślinne nieużytkowanych łąk i pól w dolinie Sanu. Łąk. Pol. 7, 207–238.
Trąba C., Wolański P., Oklejewicz K., 2006. Różnorodność florystyczna wybranych zbiorowisk nieleśnych doliny Sanu. Annales UMCS, Sec. E, Agricultura 61, 267–275.
Trąba C., 1994. Florystyczna i rolnicza charakterystyka łąk i pastwisk w dorzeczu Łabuńki. Rozpr. Nauk. AR w Lublinie 183, Lublin.
Trąba C., Wolański P., 2008. Zróżnicowanie łąk zespołu Cirsietum rivularis Nowiński 1927 na siedliskach pobagiennych Kotliny Zamojskiej. Woda–Środowisko–Obszary Wiejskie 8, 2b (24), 175–189.
Trąba C., Wolański P., 2011. Zróżnicowanie florystyczne łąk związków Calthion i Alopecurion w Polsce – zagrożenia i ochrona. Woda–Środowisko–Obszary Wiejskie 11, 1 (33), 299–313.
Trąba C., Wolański P., 2012. Zróżnicowanie florystyczne zbiorowisk łąkowych ze związków Molinion, Cnidion dubii i Filipendulion w Polsce – zagrożenia i ochrona. Inż. Ekol. 29, 224–235.
Warda M., Stamirowska-Krzaczek E., Kulik M., 2014. Zbiorowiska roślinne użytków zielonych ze związków Calthion i Filipendulion w środkowej części doliny Wieprza. Annales UMCS, Sec. E, Agricultura 69 (4), 120–132.
Katedra Agroekologii, Uniwersytet Rzeszowski w Rzeszowie, ul. M. Ćwiklińskiej 1a, 35-601 Rzeszów
Katedra Agroekologii, Uniwersytet Rzeszowski w Rzeszowie, ul. M. Ćwiklińskiej 1a, 35-601 Rzeszów
Licencja
Artykuły są udostępniane na zasadach CC BY 4.0 (do 2020 r. na zasadach CC BY-NC-ND 4.0)..
Przysłanie artykułu do redakcji oznacza, że nie był on opublikowany wcześniej i nie jest rozpatrywany do publikacji gdzie indziej.
Autor podpisuje oświadczenie o oryginalności dzieła, wkładzie poszczególnych osób i źródle finansowania.
Samoarchiwizacja
Czasopismo Agronomy Science przyjęło politykę samoarchiwizacji nazwaną przez bazę Sherpa Romeo drogą niebieską. Od 2021 r. autorzy mogą samoarchiwizować postprinty artykułów oraz wersje wydawnicze (zgodnie z licencją CC BY). Artykuły z lat wcześniejszych (udostępniane na licencji CC BY-NC-ND 4.0) mogą być samoarchiwizowane tylko w wersji wydawniczej.
