Pokrzywa jako funkcyjny dodatek do żywności, suplementów diety i kosmetyków
Joanna Wajs
Katedra Oceny Jakości i Przetwórstwa Produktów Zwierzęcych, Wydział Nauk o Zwierzętach i Biogospodarki, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, ul. Akademicka 13, 20-950 Lublinhttps://orcid.org/0000-0003-2621-6398
Magdalena Stobiecka
Katedra Oceny Jakości i Przetwórstwa Produktów Zwierzęcych, Wydział Nauk o Zwierzętach i Biogospodarki, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, ul. Akademicka 13, 20-950 LublinAneta Brodziak
Katedra Oceny Jakości i Przetwórstwa Produktów Zwierzęcych, Wydział Nauk o Zwierzętach i Biogospodarki, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, ul. Akademicka 13, 20-950 Lublinhttps://orcid.org/0000-0002-8439-796X
Jolanta Król
Katedra Oceny Jakości i Przetwórstwa Produktów Zwierzęcych, Wydział Nauk o Zwierzętach i Biogospodarki, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, ul. Akademicka 13, 20-950 Lublinhttps://orcid.org/0000-0002-6289-3153
Abstrakt
Stale rosnący trend zdrowego stylu życia oraz znaczny postęp technologii spożywczej oraz kosmetycznej skłania producentów do zwiększania funkcjonalności kreowanych produktów. Zarówno żywność, suplementy diety, jak i kosmetyki na bazie lub z dodatkiem pokrzywy zwyczajnej (Urtica dioica L.), zaliczanej do superfoods, posiadają wysoką wartość użytkową oraz szereg właściwości wspomagających zdrowie. Właściwości te niewątpliwie wynikają z obecności związków biologicznie aktywnych. Jako naturalna forma fortyfikacji wielu produktów, pokrzywa należy do ziół o silnych właściwościach przeciwzapalnych, przeciwutleniających czy immunostymulujących. W sektorze spożywczym występuje głównie w produktach takich jak miód, ciastka, herbata lub sok, a także w suplementach diety. W sektorze kosmetycznym pokrzywa jest komponentem szamponów, ale także maseczek czy peelingów. Ukierunkowanie konsumentów na produkty oparte o naturalne składniki a producentów na wykorzystanie potencjału substancji bioaktywnych zawartych w roślinach wpływa bezpośrednio na wykorzystanie surowców naturalnych, w tym pokrzywy, jako komponentów szerokiej gamy produktów dostępnych na rynku.
Słowa kluczowe:
pokrzywa, właściwości, rynek produktówBibliografia
Adhikari B.M., Bajracharya A., Shrestha A.K., 2016. Comparison of nutritional properties of Stinging nettle (Urtica dioica) flour with wheat and barley flours. Food Sci. Nutr. 4(1), 119–124. DOI: https://doi.org/10.1002/fsn3.259
AlShuwayeb M.H., Al-Khatib A.J., 2013. Molecular and chemical therapeutic features of Urtica species. Eur. Sci. J. 9, 253–261.
Antoniak K., Bylka W., 2020. Aktywność biologiczna wybranych składników olejków eterycznych. Cz. 2. Post. Fitoter. 21, 42–48. DOI: https://doi.org/10.25121/PF.2020.21.1.42
Brown D., 1995. Encyclopedia of herbs and their uses. In: Encyclopedia of common natural ingredients used in food, drugs and cosmetics. Y.A. Leung, S. Foster (eds.), Wiley, Hoboken, NJ, USA.
Ceccanti C., Landi M., Benvenuti S., Pardossi A., Guidi L., 2018. Mediterranean wild edible plants: Weeds or “New Functional Crops”?. Molecules 23, 2299. DOI: https://doi.org/10.3390/molecules23092299
Chormowa N.Y., Episzkina J.M., Karetkin B.A., Chabibulina N.W., Beloded A.V., Shakir I.V., Panfiłow W.I., 2022. The combination of in vitro assessment of stress tolerance ability, autoaggregation, and vitamin B-producing ability for new probiotic strain introduction. Micro-propagation 10(2), 470. DOI: https://doi.org/10.3390/microorganisms10020470
Đurović S., Pavlić B., Šorgić S., Popov S., Savić S., Petronijević M., Radojković M., Cvetanović A., Zeković A., 2017. Chemical composition of stinging nettle leaves obtained by different ana-lytical approaches. JFF 32, 18–26. DOI: https://doi.org/10.1016/j.jff.2017.02.019
Đurović S., Šorgić S., Popoy S., Pezo L., Mašković P., Blagojević S., Zeković Z., 2022. Recovery of biologically active compounds from stinging nettle leaves part I: Supercritical carbon dioxide extraction. Food Chem. 373, 131724. DOI: https://doi.org/10.1016/j.foodchem.2021.131724
Ekaruna I.B.P., Suryana K., Jasminarti I.A.D.K., Candrawati N.W., Eka Arisanti N.L.P., Sajinadiyasa I.G.K., 2021. Relationship between anemia, hypoalbuminemia, vitamin D deficiency and quality of life in advanced non-small cell lung carcinoma patients at tertiary hospital in Bali. Int. J. Adv. Med. 8, 1644. DOI: https://doi.org/10.18203/2349-3933.ijam20214126
Faustino M., Wejga M., Sousa P., Costa E.M., Silva S., Pintado M., 2019. Agro-food byproducts as a new source of natural food additives. Molecules 24(6), 1056. DOI: https://doi.org/10.3390/molecules24061056
Francišković M., Gonzalez-Pérez R., Orčić D., Sanchez de Medina F., Martínez-Augustin O., Svirčev E., Mimica-Dukić N., 2017. Chemical composition and immuno-modulatory effects of Urtica dioica L.(stinging nettle) extracts. Phytother. Res. 31, 1183–1191. DOI: https://doi.org/10.1002/ptr.5836
Gryczyńska A., Gryczyńska B., Opala B., 2011. Karotenoidy. Naturalne źródła, biosynteza, wpływ na organizm ludzki. Post. Fitoter. 2, 127–143.
Gupta E., Mishra P., 2021. Functional food with some health benefits, so called superfood: a review. Curr. Nutr. Food Sci. 17, 144–166. DOI: https://doi.org/10.2174/1573401316999200717171048
Hrubša M., Siatka T., Nejmanová I., Vopršalová M., Kujovská Křcmová L., Matoušová K., Javorská L., Macáková K., Mercolini L., Remião F., Máťuš M., Mladěnka P., and on behalf of the OEMONOM [The Open access Educational Materials on Naturally Occurring Molecules project], 2022. Biological properties of vitamins of the B-Complex. Part 1: vitamins B1, B2, B3, and B5. Nutrients 14, 484. DOI: https://doi.org/10.3390/nu14030484
Jakubczyk K., Janda K., Szkyrpan S., Gutkowska I., Wolska J., 2015. Pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica L.) – charakterystyka botaniczna, biochemiczna i właściwości prozdrowotne. Pom. J. Life Sci. 61(2), 191–198. DOI: https://doi.org/10.21164/pomjlifesci.78
Karg C.A., Doppler Ch., Schilling Ch., Jakobs F., Dal Colle M.C.S., Frey N., Bernhard D., Vollmar A.M., Moser S., 2021. A yellow chlorophyll catabolite in leaves of Urtica dioica L.: an overlooked phytochemical that contributes to health benefits of stinging nettle. Food Chem. 359, 129906. DOI: https://doi.org/10.1016/j.foodchem.2021.129906
Kowalczyk-Sadowy K., 2021. Właściwości fizykochemiczne i biologiczne granulatów paszowych wytworzonych z odpadów z przetwórstwa rolno-spożywczego. Wyd. Politechnika Białostocka, Białystok.
Kregiel D., Pawlikowska E., Antolak H., 2018. Urtica spp.: ordinary plants with extraordinary properties. Molecules 23, 1664. DOI: https://doi.org/10.3390/molecules23071664
Krochmal-Marczak B., Sawicka B., Stryjecka M., Pisarek M., Bienia B., 2017. Wartość odżywcza i prozdrowotna wybranych warzyw z rodzaju kapusta (Brassica L.). Herbalism 1(3), 80–91. DOI: https://doi.org/10.12775/HERB.2017.006
Lis K., Bartuzi Z., 2019. Wpływ diety na występowanie i rozwój astmy. Alergia Astma Immunol. 24(1), 2–7.
Liu H., Zhang Y., Zhang H., Wang L., Wang T., Han Z., Wu L., Liu G., 2021. Effect of plasma vitamin C levels on Parkinson’s disease and age at onset: a Mendelian randomization study. J. Trans. Med. 19, 221. DOI: https://doi.org/10.1186/s12967-021-02892-5
Loetscher Y., Kreuzer M., Messikommer R.E., 2013. Utility of nettle (Urtica dioica) in layer diets as a natural yellow colorant for egg yolk. Anim. Feed Sci. Technol. 186, 158–168. DOI: https://doi.org/10.1016/j.anifeedsci.2013.10.006
Malini F., Melini W., Luziatelli F., Ficca A.G., Ruzzi M., 2019. Health-promoting components in fermented foods: an up-to-date systematic review. Nutrients 11(5), 1189. DOI: https://doi.org/10.3390/nu11051189
Oakes B., Bolia I.K., Weber A.E., Petrigliano F.A., 2021. Vitamin C in orthopedic practices: current concepts, novel ideas, and future perspectives. J. Ort. Res. 39, 698–706. DOI: https://doi.org/10.1002/jor.24947
Opačić N., Radman S., Uher S.F., Benko B., Voća S. Žlabur J.Š., 2022. Nettle cultivation practices – from open field to modern hydroponics: a case study of specialized metabolites. Plants 11, 483. DOI: https://doi.org/10.3390/plants11040483
Pasricha S.R., Tye-Din J., Muckenthaler M.U., Swinkels D.W., 2021. Iron deficiency. Lancet 397, 233–248. DOI: https://doi.org/10.1016/S0140-6736(20)32594-0
Paulauskienė A., Tarasevičienė Ž., Laukagalis V., 2021. Influence of harvesting time on the chemical composition of wild stinging nettle (Urtica dioica L.). Plants 10, 686. DOI: https://doi.org/10.3390/plants10040686
Przybylska-Balcerek A., Stuper-Szablewska K., 2019. Phenolic acids used in the cosmetics industry as natural antioxidants. E. J. Med. Tech. 4, 24–32.
Repajić M., Cegledi E., Zorić Z., Pedisić S., Elez Garofulić I., Radman S., Palčić I., Dragović-Uzelac V., 2021. Bioactive compounds in wild nettle (Urtica dioica L.) leaves and stalks: polyphenols and pigments upon seasonal and habitat variations. Foods 10, 190. DOI: https://doi.org/10.3390/foods10010190
Rymarczyk B., Gluck J., Rogala B., 2014. Dodatki spożywcze jako czynnik wywołujący objawy nadwrażliwości pokarmowej u osób dorosłych. Alerg. Astma. Immunol. 19(1), 35–41.
Singh M.P., Kritika S., Raszmi B., Kumar M.R., 2022. Superfood: value and need. Curr. Nutr. Food Sci. 18, 65–68. DOI: https://doi.org/10.2174/1573401317666210420123013
Stanojević J.P., Stanković M.Z., Cvetković D.J., Cakić M.D., Ilić D.P., Nikolić V.D., Stanojević J.S., 2016. The effect of extraction techniques on yield, extraction kinetics, and antioxidant activity of aqueous-methanolic extracts from nettle (Urtica dioica L.) leaves. Sep. Sci. Technol. 51, 11. DOI: https://doi.org/10.1080/01496395.2016.1178774
Suryawan I.G.P.A., Suardana N.P.G., Winaya I.N.S., Suyasa I.W.B., Nindhia T.G.T., 2017. Study of stinging nettle (Urtica dioica L.) fibers reinforced green composite materials: a review. 7th International Conference on Key Engineering Materials (ICKEM 2017). IOP Conf. Series: Materials Science and Engineering 201(2017), 012001. DOI: https://doi.org/10.1088/1757-899X/201/1/012001
Virgilio N.D., 2015. The potential of stinging nettle (Urtica dioica L.) as a crop with multiple uses. Ind. Crops Prod. 68, 42–49. DOI: https://doi.org/10.1016/j.indcrop.2014.08.012
Walkiewicz K., Janion K., Gętek-Paszel M., Nowakowska-Zajdel E., 2020. Rola kwasów linolowego i α-linolenowego oraz ich metabolitów w utrzymywaniu przewlekłego stanu zapalnego i rozwoju raka jelita grubego. Post. Hig. Med. Dosw. 74, 464–470. DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0014.4864
Wasilewska E., Małgorzewicz S., 2015. Niepożądane reakcje pokarmowe na dodatki do żywności. Forum Zaburzeń Metab. 6(1), 8–13.
Zeković Z., Cvetanović A., Švarc-Gajić J., Gorjanović S., Sužnjević D., Mašković P., Savić S., Radojković M., Đurović, S., 2017. Chemical and biological screening of stinging nettle leaves extracts obtained by modern extraction techniques. Ind. Crops Prod. 108, 423–430. DOI: https://doi.org/10.1016/j.indcrop.2017.06.055
Katedra Oceny Jakości i Przetwórstwa Produktów Zwierzęcych, Wydział Nauk o Zwierzętach i Biogospodarki, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, ul. Akademicka 13, 20-950 Lublin https://orcid.org/0000-0003-2621-6398
Katedra Oceny Jakości i Przetwórstwa Produktów Zwierzęcych, Wydział Nauk o Zwierzętach i Biogospodarki, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, ul. Akademicka 13, 20-950 Lublin
Katedra Oceny Jakości i Przetwórstwa Produktów Zwierzęcych, Wydział Nauk o Zwierzętach i Biogospodarki, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, ul. Akademicka 13, 20-950 Lublin https://orcid.org/0000-0002-8439-796X
Katedra Oceny Jakości i Przetwórstwa Produktów Zwierzęcych, Wydział Nauk o Zwierzętach i Biogospodarki, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, ul. Akademicka 13, 20-950 Lublin https://orcid.org/0000-0002-6289-3153
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Od 2022 r. artykuły są udostępniane na zasadach licencji Creative Commons uznanie autorstwa 4.0 międzynarodowa (CC BY 4.0). Artykuły opublikowane przed 2022 r. są dostępne na zasadach licencji Creative Commons uznanie autorstwa – użycie niekomercyjne – bez utworów zależnych 4.0 międzynarodowa (CC BY-NC-ND 4.0).
Przysłanie artykułu do redakcji oznacza, że nie był on opublikowany wcześniej, nie jest rozpatrywany do publikacji w innych wydawnictwach.
Autor podpisuje oświadczenie o oryginalności dzieła i wkładzie poszczególnych osób.
