Wpływ grupy rasowej kóz i sezonu żywienia na właściwości fizykochemiczne tłuszczu mleka
JOANNA BARŁOWSKA
Katedra Towaroznawstwa i Przetwórstwa Surowców Zwierzęcych, Wydział Biologii, Nauk o Zwierzętach i Biogospodarki, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, ul. Akademicka 13, 20-950 LublinROBERT PASTUSZKA
Katedra Towaroznawstwa i Przetwórstwa Surowców Zwierzęcych, Wydział Biologii, Nauk o Zwierzętach i Biogospodarki, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, ul. Akademicka 13, 20-950 LublinANETA BRODZIAK
Pracownia Ekologicznej Produkcji Żywności Pochodzenia Zwierzęcego, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, ul. Akademicka 13, 20-950 LublinJOLANTA KRÓL
Katedra Towaroznawstwa i Przetwórstwa Surowców Zwierzęcych, Wydział Biologii, Nauk o Zwierzętach i Biogospodarki, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, ul. Akademicka 13, 20-950 LublinANNA WOLANCIUK
Katedra Towaroznawstwa i Przetwórstwa Surowców Zwierzęcych, Wydział Biologii, Nauk o Zwierzętach i Biogospodarki, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, ul. Akademicka 13, 20-950 LublinAbstrakt
Celem pracy była ocena wpływu grupy rasowej kóz i sezonu żywienia powiązanego z fazą laktacji na podstawowy skład chemiczny mleka, dyspersji tłuszczu, zawartość kwasów tłuszczowych i cholesterolu w mleku. Materiał do badań stanowiło 480 prób mleka od kóz dwóch grup, tj. uszlachetnionych – o znanym pochodzeniu po ojcu (203), i różnych mieszańców o nieznanym pochodzeniu – bezrasowych (277); próby pobrano w trzech sezonach produkcji (fazach laktacji): zimowym (początek laktacji) – 166, wiosenno-letnim (środek laktacji) – 161 i jesiennym (koniec laktacji) – 153. W mleku oznaczano podstawowy skład (zawartość tłuszczu, białka, laktozy i suchej masy), stopień dyspersji tłuszczu mlekowego, zawartość cholesterolu i kwasów tłuszczowych. Wykazano, że kozy mieszańce o nieznanym pochodzeniu pomimo mniejszej produkcyjności produkowały mleko o korzystniejszym składzie chemicznym, istotnie wyższym dyspersji tłuszczu mlekowego oraz większej zawartości cholesterolu w porównaniu z kozami uszlachetnionymi. Najwyższą koncentrację składników suchej masy, w tym tłuszczu i białka, miało mleko pozyskiwane w okresie żywienia jesiennego, przy jednocześnie najniższej wydajności mlecznej kóz. Wraz z upływem laktacji zwiększał się stopień dyspersji tłuszczu i jednocześnie wzrastała zawartość cholesterolu w mleku. Grupa rasowa kóz wpływała na profil kwasów tłuszczowych w mleku. Istotnie mniejszą zawartość nasyconych oraz większą jedno- i wielonienasyconych kwasów tłuszczowych stwierdzono w mleku kóz bezrasowych, co z reguły zaobserwowano w każdym z sezonów żywienia. Kozy uszlachetnione produkowały natomiast mleko o istotnie większej zawartości kwasów tłuszczowych o nieparzystej liczbie atomów węgla w cząsteczce i rozgałęzionych łańcuchach. Większą zawartość korzystniejszych kwasów tłuszczowych, w tym CLA, stwierdzono w mleku w okresie żywienia wiosenno-letniego (II faza laktacji), tzn. kiedy zwierzęta korzystały ze świeżej zielonki pastwiskowej.
Słowa kluczowe:
mleko kozie, skład chemiczny, stan dyspersji tłuszczu mlekowego, cholesterol, kwasy tłuszczowe, grupa rasowa, faza laktacji (sezon żywienia)Bibliografia
AOCS 2000. Official method Ce 2-66. Preparation of Methyl Esters of Fatty Acids. Campaign, IL: American Oil Chemists’ Society.
Attaie R., Richter R.L., 2000. Size distribution of fat globules in goat milk. J. Dairy Sci. 83, 940– 944.
Barłowska J., Litwińczuk Z., 2009. Właściwości odżywcze i prozdrowotne tłuszczu mleka. Med. Weter. 65 (3), 171–174.
Barłowska J., Szwajkowska M., Litwińczuk Z., Grodzicki T., Wolanciuk A., 2011. Właściwości fizykochemiczne i przydatność technologiczna mleka kóz różnych ras z uwzględnieniem sezonu produkcji. Zesz. Nauk. UE Pozn. 196, 188–195.
Bernacka H., 2005. Effect of breed and feeding season on the nutritive quality of goat’s milk. Folia Biol. (Kraków) 53, Suppl. 1, 99–102.
Bernacka H., 2008. Analiza produkcyjności kóz ras białej i barwnej uszlachetnionej oraz jakość ich mleka. Rozprawy Uniwersytetu Technologiczno-Przyrodniczego w Bydgoszczy, 127.
Bonczar G., Chrzanowska K., Maciejowski K., Walczycka M., 2011. Zawartość cholesterolu i jego pochodnych w mleku i produktach mleczarskich – uwarunkowania surowcowe i technologiczne. Żywn. Nauka Technol. Jakość 1 (74), 15–27.
Ceballos L.S., Morales E.R., de la Torre Adarve G., Castro J.D., Martínez L.P., Sanz Sampelayo M.R., 2009. Composition of goat and cow milk produced under similar conditions and analyzed by identical methodology. J. Food Comp. Anal. 22, 322–329.
Chilliard Y., Ferlay A., 2004. Dietary lipids and forages interactions on cow and goat milk fatty acid composition and sensory properties. Reprod. Nutr. Develop. 44, 467–492.
D’Urso S., Cutrignelli M.I., Calabrò S., Bovera F., Tudisco R., Piccolo V., Infascelli F., 2008. Influence of pasture on fatty acid profile of goat milk. J. Anim. Physiol. Anim. Nutr. 92, 405–410.
El-Zeini H.M., 2006. Microstructure, rheological and geometrical properties of fat globules of milk from different animal species. Pol. J. Food Nutr. Sci. 15/56 (2), 147–154.
FAOSTAT 2017. Food and Agriculture Organization of The United Nations, Statistics Division, http://faostat.fao.org.
Haenlein G.F.W., 2004. Goat milk in human nutrition. Small Rumin. Res. 51, 155–163.
Kalač P., Samková E., 2010. The effects of feeding varius forages on fatty acid composition of bovine milk fat: A review. Czech J. Anim. Sci. 55, 521–537.
Litwińczuk A., Kędzierska-Matysek M., Barłowska J., 2007. Wydajność i jakość mleka kóz o różnych genotypach αs1-kazeiny z rejonu Wielkopolski i Podkarpacia. Med. Weter. 63 (2), 192–195.
Mancilla-Leytón J.M., Martín Vicente A., Delgado-Pertíñez M., 2013. Summer diet selection of dairy goats grazing in a Mediterranean shrubland and the quality of secreted fat. Small Rumin. Res. 113, 437–445.
Nałęcz-Tarwacka T., Zdanowska-Sąsiadek Ż., 2011. Wpływ żywienia na zawartość skoniugowanego kwasu linolowego (CLA) w mleku przeżuwaczy. Przegl. Hod. 3, 19–22.
PN-EN ISO 12966-1:2015-01. Oleje i tłuszcze roślinne oraz zwierzęce – Chromatografia gazowa estrów metylowych kwasów tłuszczowych – Część 1: Przewodnik do nowoczesnej chromatografii gazowej estrów metylowych kwasów tłuszczowych.
PN-EN ISO 5508:1996. Oleje i tłuszcze roślinne oraz zwierzęce. Analiza estrów metylowych kwasów tłuszczowych metodą chromatografii gazowej.
Raynal-Ljutovac K., Lagriffoul G., Paccard P., Guillet I., Chilliard Y., 2008. Composition of goat and sheep milk products: An update. Small Rumin. Res. 79, 57–72.
Renna M., Cornale P., Lussiana C., Malfatto V., Mimosi A., Battaglini L.M., 2012a. Fatty acid profile of milk from goats fed diets with different levels of conserved and fresh forages. Int. J. Dairy Technol. 65 (2), 201–207.
Renna M., Lussiana C., Cornale P., Fortina R., Mimosi A., 2012b. Changes in goat milk fatty acids abrupt transition from indoor to pasture diet. Small Ruminant Res. 108, 12–21.
Rutkowska J., Adamska A., Białek M., 2012. Fatty acid profile of the milk of cows reared in the mountain region of Poland. J. Dairy Res. 79, 469–476.
Sanz Sampelayo M.R., Chilliard Y., Schmidely Ph., Boza J., 2007. Influence of type of diet on the fat constituents of goat and sheep milk. Small Rumin. Res. 68, 42–63.
Strzałkowska N., Bagnicka E., Jóźwik A., Krzyżewski J., 2006. Concentration of total cholesterol in milk of Polish White Improved goats during the whole lactation. Arch. Tierz. 49, 166–173.
Strzałkowska N., Jóźwik A., Bagnicka E., Krzyżewski J., Horbańczuk K., Pyzel B., Horbańczuk J.O., 2009. Chemical composition, physical traits and fatty acid profile of goat milk as related to the stage of lactation. Anim. Sci. Pap. Rep. 27 (4), 311–320.
Strzałkowska N., Jóźwik A., Bagnicka E., Poławska E., Krzyżewski J., Pyzel B., Horbańczuk J.O., 2012. Profil kwasów tłuszczowych, koncentracja cholesterolu i podatność na lipolizę frakcji tłuszczowej mleka koziego. Med. Weter. 68 (1), 40–44.
Talpur F.N., Bhanger M.I., Memon N.N., 2009. Milk fatty acid composition of indigenous goat and ewe breed from Sindh, Pakistan. J. Food Comp. Anal. 22, 59–64.
Wolanciuk A., Barłowska J., Pastuszka R., Topyła B., 2013. Podstawowy skład chemiczny i wybrane parametry tłuszczu mleka koziego z okresu żywienia letniego i jesienno-zimowego. Rocz. Nauk. PTZ 9 (2), 63–70.
Katedra Towaroznawstwa i Przetwórstwa Surowców Zwierzęcych, Wydział Biologii, Nauk o Zwierzętach i Biogospodarki, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, ul. Akademicka 13, 20-950 Lublin
Katedra Towaroznawstwa i Przetwórstwa Surowców Zwierzęcych, Wydział Biologii, Nauk o Zwierzętach i Biogospodarki, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, ul. Akademicka 13, 20-950 Lublin
Pracownia Ekologicznej Produkcji Żywności Pochodzenia Zwierzęcego, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, ul. Akademicka 13, 20-950 Lublin
Katedra Towaroznawstwa i Przetwórstwa Surowców Zwierzęcych, Wydział Biologii, Nauk o Zwierzętach i Biogospodarki, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, ul. Akademicka 13, 20-950 Lublin
Katedra Towaroznawstwa i Przetwórstwa Surowców Zwierzęcych, Wydział Biologii, Nauk o Zwierzętach i Biogospodarki, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, ul. Akademicka 13, 20-950 Lublin
Licencja
Od 2022 r. artykuły są udostępniane na zasadach licencji Creative Commons uznanie autorstwa 4.0 międzynarodowa (CC BY 4.0). Artykuły opublikowane przed 2022 r. są dostępne na zasadach licencji Creative Commons uznanie autorstwa – użycie niekomercyjne – bez utworów zależnych 4.0 międzynarodowa (CC BY-NC-ND 4.0).
Przysłanie artykułu do redakcji oznacza, że nie był on opublikowany wcześniej, nie jest rozpatrywany do publikacji w innych wydawnictwach.
Autor podpisuje oświadczenie o oryginalności dzieła i wkładzie poszczególnych osób.
