Wpływ nawożenia azotem na plon nasion oraz zawartość i jakość tłuszczu wybranych odmian nagietka lekarskiego (Calendula officinalis L.)

Abstrakt

Nasiona nagietka lekarskiego zawierają tłuszcz o specyficznym składzie (obecność kwasu nagietkowego) i mogą być wykorzystywane jako alternatywny surowiec olejarski. W latach 2011–2013 przeprowadzono doświadczenie polowe, którego celem było określenie wpływu zróżnicowanych dawek azotu (0, 30, 60, 90, 120, 150 kg N∙ha^-1) na plon nasion, zawartość oleju i skład kwasów tłuszczowych czterech odmian nagietka lekarskiego. Nawożenie azotem dodatnio wpłynęło na liczbę wytwarzanych przez roślinę koszyczków kwiatowych oraz na plon nasion, przy czym poszczególne odmiany nagietka niejednakowo reagowały na zastosowane w doświadczeniu dawki azotu: Plony odmian ‘Tokaj’ i ‘Radio’ istotnie wzrastały do dawki 60 kg N∙ha^-1, natomiast u odmian ‘Orange King’ i ‘Persimmon Beauty’ taki wzrost odnotowano także w dawce 90 kg N∙ha^-1. Nawożenie azotem modyfikowało zawartość tłuszczu, przy czym niskie dawki azotu (30–60 kg N∙ha^-1) nie miały wpływu na  zawartość tłuszczu w nasionach, natomiast zwiększenie dawek powodowało systematyczny spadek jego zawartości. Badane odmiany charakteryzowały się istotnym zróżnicowaniem cech morfologicznych oraz plonem nasion i jakością tłuszczu. W trzyletnim okresie największą wydajnością nasion i tłuszczu wyróżniała się odmiana ‘Orange King’(odpowiednio 1857,3 and 339,3 kg·ha^-1), najwyższym zaś udziałem kwasu nagietkowego w oleju (54,86%) – odmiana ‘Persimmon Beauty’. Wydajność i jakość oleju nagietka zależała zarówno od nawożenia azotowego, jak i warunków pogodowych w okresie wegetacji. Wraz ze zwiększaniem dawek azotu zwiększał się udział kwasu linolowego, a zmniejszał kwasu oleinowego. Najbardziej sprzyjający gromadzeniu tłuszczu i kwasu nagietkowego okazał się chłodniejszy i wilgotniejszy sezon wegetacyjny w 2011 r.