Szałwia lekarska w tradycyjnych i współczesnych zastosowaniach leczniczych
Renata Nurzyńska-Wierdak
Katedra Warzywnictwa i Zielarstwa, Wydział Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, ul. Doświadczalna 50a, 20–280 Lublin,, Polskahttps://orcid.org/0000-0002-9373-4841
Abstrakt
Szałwia lekarska (Salvia officinalis L.) ma długą historię stosowania w kuchni i medycynie tradycyjnej. W Europie stosowana była w leczeniu łagodnej dyspepsji, nadmiernej potliwości, związanych z wiekiem zaburzeń poznawczych oraz stanów zapalnych gardła i skóry. Współczesne badania potwierdziły zasadność tradycyjnego użytkowania szałwii, a także ujawniły szeroki zakres działania farmakologicznego jej składników aktywnych, w tym działanie przeciwrakowe, przeciwzapalne, przeciwnonyceptywne, przeciwutleniające, przeciwbakteryjne, przeciwmutagenne, hipoglikemiczne i hipolipidemiczne. Aktywną grupę składników ziela szałwii stanowią: olejek eteryczny zawierający borneol, kamforę, kariofilen, 1,8-cyneol, elemen, humulen, pinen i α-i β-tujon, a także związki polifenolowe, w tym: kwasy fenolowe oraz flawonoidy oraz związki terpenowe.
Słowa kluczowe:
rośliny lecznicze, aktywność biologiczna, Salvia officinalis L., olejki eteryczne, terpenyBibliografia
Abdollahi-Ghehi H., Sonboli A., Ebrahimi S.N., Esmaeili M.A., Mirjalili M.H., 2019. Triterpenic acid content and cytotoxicity of some Salvia species from Iran. Nat. Prod. Comm., 1–8. https://doi.org/10.1177/1934578X19842722
de Almeida C.M., de Souza Sales Rocha E.A.L., Alves E.P., de Freitas Lima R., Cavalcanti Y.W., Barbosa Gomes R.C., Vieira Pereira J., de Brito Costa E.M.M., 2019. In vitro evaluation of the antimicrobial potential of Salvia officinalis L. against oral pathogens. J. Health. Sci., 21(2), 129–133. http://dx.doi.org/10.17921/2447-8938.2019v21n2p129-133.
Bahmani M., Eftekhari Z., Saki K., Fazeli-Moghadam E., Jelodari M., Rafieian-Kopaei M., 2016. Obesity phytotherapy: Review of native herbs used in traditional medicine for obesity. J. Evid.-Based Complement. Altern. Med. 3, 228–234. https://doi.org/10.1177/2156587215599105
Ben Khedher M.R., Hammami M., Arch J.R.S., Hislop D.S., Eze D., Wargent E.T., Kępczyńska M.A., Zaibi M.S., 2018. Preventive effects of Salvia officinalis leaf extract on insulin resistance and inflammation in a model of high fat diet-induced obesity in mice that responds to rosiglita-zone. PeerJ 6, e4166. https://doi.org/10.7717/peerj.4166
Bommer S., Klein P., Suter A., 2011. First time proof of sage’s tolerability and efficacy in menopau-sal women with hot flushes. Adv. Ther. 28(6), 490–500. https://doi.org/10.1007/s12325-011-0027-z
Boukhary R., Raafat K., Ghoneim A., Aboul-Ela M., El-Lakany A., 2016. Anti-inflammatory and antioxidant activities of Salvia fruticosa: An HPLC determination of phenolic contents. Evid.-Based Complement. Altern. Med., http://dx.doi.org/10.1155/2016/7178105.
Boutebouhart H., Didaoui L., Tata S., Sabaou N., 2019. Effect of extraction and drying method on chemical composition, and evaluation of antioxidant and antimicrobial activities of essential oils from Salvia officinalis L. J. Essent. Oil Bear. Plant. 22(3), 717–727, http://dx.doi.org/10.1080/0972060X.2019.1651223
Brindisi M., Bouzidi C., Frattaruolo L., Loizzo M.R., Cappello M.S., Dugay A., Deguin B., Lauria G., Cappello A.R., Tundis R., 2021. New insights into the antioxidant and anti-inflammatory effects of Italian Salvia officinalis leaf and flower extracts in lipopolysaccharide and tumor-mediated inflammation models. Antioxidants 10, 311. https://doi.org/10.3390/antiox10020311
Carović-Stanko K., Petek M., Grdiša M., Pintar J., Bedeković D., Herak Ćustić M., Satovic Z., 2016. Medicinal plants of the family Lamiaceae as functional foods – a review. Czech J. Food Sci. 34, 377–390. https://doi.org/10.17221/504/2015-CJFS
Chudzikowska-Woloszyn M., 2012. Świat roślin w karolińskim dokumencie „Capitulare de villis”. Echa Przeszłości 13, 7–23.
Climati E., Mastrogiovanni F., Valeri M., Salvini L., Bonechi C., Zokirzhonovn Mamadalieva N., Egamberdieva D., Taddei A.R., Tiezzi A., 2013. Methyl carnosate, an antibacterial diterpene isolated from Salvia officinalis leaves. Nat. Prod. Comm. 8(4), 429–430.
Conde-Hernández L. A., Luna-Guevara M. L., Luna-Guevara J. J., Pérez-Vázquez J., Aranda-García R. J., 2021. Mexican sage (Salvia officinalis) extraction using factorial design and its ef-fect on chemical and antibacterial properties. J. Chem. https://doi.org/10.1155/2021/5594278
Craft J.D., Satyal P., Setzer W.N., 2017. The chemotaxonomy of common sage (Salvia officinalis) based on the volatile constituents. Medicines 4, 47. https://doi.org/10.3390/medicines4030047
Damyanova S., Mollova S., Stoyanova A., Gubenia O., 2016. Chemical composition of Salvia officinalis l. essential oil from Bulgaria. Ukr. Food J. 5(4), 695–700. https://doi.org/10.24263/2304-974X-2016-5-4-8
Datta S, Patil S., 2020. Evaluation of traditional herb extract Salvia officinalis in treatment of Alz-heimer’s disease. Pharmacog. J. 12(1), 131–143.
Delamare A.P.L., Moschen-Pistorello I.T., Artico L., Atti-Serafini L., Echeverrigaray S., 2007. Antibacterial activity of the essential oils of Salvia officinalis L. and Salvia triloba L. cultivated in South Brazil. Food Chem. 100, 603–608. http://dx.doi.org/10.1016/j.foodchem.2005.09.078
Duletić-Laušević S., Alimpić Aradski A., Šavikin K., Knežević A., Milutinović M., Stević T., Vukojević J., Marković S., Marin P.D., 2018. Composition and biological activities of Libyan Salvia fruticosa Mill. and S. lanigera Poir. extracts. S. Afr. J. Bot. 117, 101–109. https://doi.org/10.1016/j.sajb.2018.05.013
El-Sayed E., EI-Serwyl M., Abd EI-Hameid M.A., 2012. Influence of sage (Salvia officinalis L.) and purslane (Portulaca oleracea L.) on weight reduction and some biochemical parameters in rats suffering from obesity. Egypt. J. Nutr. Health 7(1), 15–30.
Fatima N., Tabassum A., 2020. Effect of Salvia officinalis on neuromodulating and oxidative stress status in brain of male albino wistar rats intoxicated with aluminium. Acta Pharm. Sci. 58(3), 277–304. https://doi.org/10.23893/1307-2080.APS.05816
Ghorbani A., Esmaeilizadeh M., 2017. Pharmacological properties of Salvia officinalis and its components. J. Tradit. Complement. Med. 7. http://dx.doi.org/10.1016/j.jtcme.2016.12.014
Grdiša M., Jug-Dujaković M., Lončarić M., Carović-Stanko K., Ninčević T., Liber Z., Ra-doslavljević I., Šatović Z., 2015. Dalmatian sage (Salvia officinalis L.): A review of biochemical contents, medical properties and genetic diversity. Agric. Conspec. Sci. 80(2), 69–78.
Hać-Szymańczuk E., Lipińska E., Błażejak S., Bieniak K., 2011. Ocena aktywności przeciwbakte-ryjnej szałwii lekarskiej (Salvia officinalis L.). Bromat. Chem. Toksykol. 44(3), 667–672.
Hamidpour M., Hamidpour R., Hamidpour S., Shahlari M., 2014. Chemistry, pharmacology, and medicinal property of sage (Salvia) to prevent and cure illnesses such as obesity, diabetes, de-pression, dementia, lupus, autism, heart disease, and cancer. J. Tradit. Complement. Med. 4(2), 82–88. http://dx.doi.org/10.4103/2225-4110.130373
Jasicka-Misiak I., Poliwoda A., Petecka M., Buslovych O., Shlyapnikov V.A., Wieczorek P.P., 2018. Antioxidant phenolic compounds in Salvia officinalis L. and Salvia sclarea L. Ecol. Chem. Eng. S. 25(1), 133–142. http://dx.doi.org/10.1515/eces-2018-0009
Kačaniová M., Galovičova L., Valkova V., Ďuranova H., Borotova P., Štefanikova J., Vukovic N.L., Vukic M., Kunova S., Felsociova S., Miklašova K., Savitskaya T., Grinshpan D., 2021. Chemical composition and biological activity of Salvia officinalis essential oil. Acta Hort. Re-giotec. 24(2), 81–88. http://dx.doi.org/10.2478/ahr-2021-0028
Karabacak E., Uysal D., Doğan M., 2009. Cultivated Salvia species in Turkey. Biol. Div. Conserv. 2(1), 71–77.
Kermanshah H., Kamangar S.H., Arami S., Mirsalehian A., Kamalineghad M., Karimi M., 2009. In vitro evaluation of antibacterial activity of hydroalcoholic extract of Salvia officinalis and Pimp-inella anisum against cariogenic bacteria. J. Dent. Med. 22, 149–154.
Khalil R., Li Z.-G., 2011. Antimicrobial activity of essential oil of Salvia officinalis L. collected in Syria. Afr. J. Biotechnol. 10(42), 8397–8402. http://dx.doi.org/10.5897/AJB10.2615
Khan A., Rehman N., AlKharfy K.M., Gilani A.H., 2011. Antidiarrheal and antispasmodic activities of Salvia officinalis are mediated through activation of K+ channels. Bangladesh J. Pharmacol. 6, 111–116.
Miazgowski T., 2012. Otyłość a cukrzyca. Fam. Med. Prim. Care Rev. 14(3), 462–467.
Ninomiya K., Matsuda H., Shimoda H., Nishida N., Kasajima N., Youshino T., 2004. Carnosic acid, a new class of lipid absorption inhibitor from sage. Bioorg. Med. Chem. Lett. 14, 1943–1946.
Miladinović D., Miladinović L., 2000. Antimicrobial activity of essential oil of sage from Serbia. Facta Univ., Phys. Chem. Technol. 2(2), 97–100.
Mohammed H.A., Eldeeb H.M., Khan R.A., Al-Omar M.S., Mohammed S.A.A., Sajid M.S.M., Aly M.S.A., Ahmad A.M., Abdellatif A.A.H., Eid S.Y., El-Readi M.Z., 2021. Sage, Salvia of-ficinalis L., constituents, hepatoprotective activity, and cytotoxicity evaluations of the eesential oils obtained from fresh and differently timed dried herbs: A comparative analysis. Molecules 26, 5757. https://doi.org/10.3390/molecules26195757
Musiał K., 2017. Rośliny lecznicze w najwcześniejszych dokumentach wiedzy medycznej. Rozpr. Społ. 11(4), 56–63.
de Oliveira J.R., das Graças Figueiredo Vilela P., de Aguiar Almeida R.B., de Oliveira F.E., Carvalho C.A.T., Camargo S.E.A., Cardoso Jorge A.O., de Oliveira L.D., 2019. Antimicrobial activity of noncytotoxic concentrations of Salvia officinalis extract against bacterial and fungal species from the oral cavity. Gen. Dent. 434, 22–26.
Rešetnik I., Baričevič D., Batîr Rusu D., Carović-Stanko K., Chatzopoulou P., Dajić-Stevanović Z., Gonceariuc M., Grdišan M., Greguraš D., Ibraliu A., Jug-Dujaković M., Krasniqi E., Liber Z., Murtić S., Pećanac D., Radosavljević I., Stefkov G., Stešević D., Šoštarić I., Šatović Z., 2016. Genetic diversity and demographic history of wild and cultivated/naturalised plant populations: Evidence from dalmatian sage (Salvia officinalis L., Lamiaceae). PLoS ONE 11(7). https://doi.org/10.1371/journal.pone.0159545
Sellami I.H., Rebey I.B., Sriti J., Rahali F.Z., Limam F., Marzouk B., 2012. Drying sage (Salvia officinalis L.) plants and its effects on content, chemical composition, and radical scavenging ac-tivity of the essential oil. Food Bioprocess Technol. 5, 2978–2989.
Stanojević D., Čomić L., Stefanović O., Solujić-Sukdolak S., 2010. In vitro synergistic antibacterial activity of Salvia officinalis L. and some preservatives. Arch. Biol. Sci., Belgrade 62(1), 175–183. https://doi.org/10.2298/ABS1001175P
Stefanaki A., van Andel T., 2021. Mediterranean aromatic herbs and their culinary use. Aromatic Herbs in Food. http://dx.doi.org/10.1016/B978-0-12-822716-9.00003-2
Stefanović O., Stanojević D., Čomić L., 2012. Synergistic antibacterial activity of Salvia officinalis L. and Cichorium intybus extracts and antibiotics. Acta Pol. Pharm., Drug Res. 69(3), 457–463.
Tosun A., Khan S., Kim Y.S., Calín-Sánchez Á., Hysenaj X., Carbonell-Barrachina Á.A., 2014. Essential oil composition and anti-inflammatory activity of Salvia officinalis L (Lamiaceae) in murin macrophages. Trop. J. Pharm. Res. 13(6), 937–942. http://dx.doi.org/10.4314/tjpr.v13i6.16
Tundis R., Leporini M., Bonesi M., Rovito S., Passalacqua N.G., 2020. Salvia offcinalis L. from Italy: A comparative chemical and biological study of its essential iil in the Mediterranean con-text. Molecules 25, 5826. http://dx.doi.org/10.3390/molecules25245826
Vissi T., Zelkó R., Földesi R., Túri I., 2021. Traditional application of Sage (Salvia) in conductive education and its potential evidence – based background. Heliyon 7. https://doi.org/10.1016/j.heliyon.2021.e08114
Walch S.G., Kuballa T., Stühlinger W., Lachenmeier D.W., 2011. Determination of the biologically active flavour substances thujone and camphor in foods and medicines containing sage (Salvia officinalis L.). Chem. Central J. 5, 44.
Wilfried D., Nina C.D.G., Silvia B., 2021. Effectiveness of Menosan® Salvia officinalis in the treatment of a wide spectrum of menopausal complaints. A double-blind, randomized, placebo-controlled, clinical trial. Heliyon 7, e05910. https://doi.org/10.1016/j.heliyon.2021.e05910
Zaccardelli M., Pane C., Caputo M., Durazzo A., Lucarini M., Silva A.M., Severino P., Souto E.B., Santini A., De Feo V., 2020. Sage species case study on a spontaneous Mediterranean plant to control phytopathogenic fungi and bacteria. Forests 11, 704. http://dx.doi.org/10.3390/f11060704
Zamborine Nemeth E., Nguyen H.T., 2020. Thujone, a widely debated volatile compound: What do we know about it?. Phytochem. Rev. 19, 405–423. https://doi.org/10.1007/s11101-020-09671-y
Zawiślak G., 2014. Yield and chemical composition of essential oil from Salvia officinalis L. in third year of cultivation. Herba Pol. 60(3), 13–22. https://doi.org/10.2478/hepo-2014-0012
Katedra Warzywnictwa i Zielarstwa, Wydział Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, ul. Doświadczalna 50a, 20–280 Lublin,, Polska https://orcid.org/0000-0002-9373-4841
Licencja
Przesyłając artykuł do publikacji, autor oświadcza, że posiada pełnię autorskich praw majątkowych oraz osobistych do utworu, a jego opublikowanie nie naruszy praw osób trzecich. Autor podpisuje oświadczenie o oryginalności dzieła i wkładzie poszczególnych osób.
Przesłanie przez autora artykułu do publikacji w czasopiśmie „Annales Horticulturae” traktowane będzie jako udzielenie licencji do eksploatacji praw autorskich do artykułu na zasadach licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 (CC BY-NC-ND 4.0)
