Ocena bezpieczeństwa żywnościowego Polski na tle produkcji rolniczej w latach 2010–2020
Hanna Klikocka
Katedra Ekonomii i Agrobiznesu Uniwersytet Przyrodniczy w Lubliniehttps://orcid.org/0000-0003-2472-9720
Aneta Jarosz-Angowska
Department of Economics and Agribusiness, University of Life Sciences in Lublin, Akademicka 13, 20-950 Lublinhttps://orcid.org/0000-0002-4701-0818
Anna Nowak
Department of Economics and Agribusiness, University of Life Sciences in Lublin, Akademicka 13, 20-950 Lublinhttps://orcid.org/0000-0003-1741-8692
Barbara Skwaryło-Bednarz
Department of Plant Protection, University of Life Sciences in Lublin, Leszczyńskiego 7, 20-069 Lublinhttps://orcid.org/0000-0001-8608-9138
Abstrakt
Celem artykułu jest zdefiniowanie bezpieczeństwa żywnościowego, jego sposób pomiaru oraz analiza stanu produkcji rolniczej i samowystarczalności żywnościowej. Polska w chwili obecnej pod względem powierzchni użytków rolnych zajmuje 59 miejsce w Świecie i 5 w Unii Europejskiej. Pod względem ludności pracującej w rolnictwie Polska jest na pierwszym miejscu w Unii Europejskiej.
Wyniki badań dotyczących produkcji oraz zużycia podstawowych surowców rolnych wskazują, że Polska jest krajem w większości nadwyżkowym w produkcji żywności. W latach 2010-2020 stopień samowystarczalności w zakresie zbóż podstawowych był zróżnicowany, jednakże w badanym okresie wystąpiła nadwyżka zbóż. Podobnie było z produkcją ziemniaków i warzyw. Jedynie w niektórych latach obserwowany był deficyt w produkcji owoców lub produkcja na poziomie zużycia krajowego. W przypadku mleka i jaj w całym analizowanym okresie Polska była samowystarczalna żywnościowo, a dynamika wzrostu nadwyżki mleka i jaj następowała proporcjonalnie do lat. W latach 2010-2020 Polska dysponowała dużymi nadwyżkami mięsa drobiowego i wołowego, które u ujęciu dynamicznym co roku wzrastały. Poziom samowystarczalności w zakresie mięsa wieprzowego wykazywał dużą zmienność, w latach 2010-2015 nastąpił deficyt, który zmniejszał się corocznie, tak aby w roku 2018-2020 osiągnąć nadwyżkę, wynoszącą odpowiednio 71, 62 i 40 tys. ton. Badania wielkości salda bilansu handlu zagranicznego artykułami rolno-spożywczymi Polski nie potwierdziły samowystarczalności żywnościowej kraju w roku 2010, natomiast w latach 2015-2020 saldo było dodatnie i wzrastało w przeciągu badanego okresu, co oznacza, że Polska eksportowała więcej artykułów rolno-spożywczych niż importowała.
Ekonomiczna dostępność żywności mimo wzrostu cen żywności pozostała na stabilnym poziomie, prawdopodobnie dzięki wzrostowi poziomu płac w kraju. Jednak wśród najsłabszej dochodowo części społeczeństwa wiele gospodarstw domowych deklaruje brak możliwości zapewnienia co drugi dzień posiłku z mięsem czerwonym, drobiowym lub ryb. Także zastanawiające jest systematyczne obniżanie się wartości kalorycznej spożycia, które w 2019 roku osiągnęło niepokojącą wartość 1999 kcal spożycia dziennie przez jednego statystycznego Polaka.
Słowa kluczowe:
agricultural production, food sagety, food security, supplyBibliografia
Babiak J., 2011. Możliwości produkcyjne rolnictwa a sytuacja żywnościowa świata [The production capacity of the agriculture and food situation in the world]. Polityki Eur. Finanse i Mark. 5(54), 5–16. https://sj.wne.sggw.pl/pdf/PEFIM_2011_n54_s5.pdf [date of access: 01.04.2022; in Polish].
Baranowska-Skimina A., 2012. Bezpieczeństwo żywności na świecie: Indeks 2012 [Food safety in the world: the index of 2012]. https://www.egospodarka.pl/83102,Bezpieczenstwo-zywnosci-na-swiecie-Indeks-2012,1,39,1.html [date of access: 01.04.2022; in Polish].
Ballenger N., Mabbs-Zeno C., 1992. Treating food security and food aid issues at the GATT. Food Policy 17(4), 264–276. http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/0306-9192(92)90086-D [date od access: 01.04.2022] DOI: https://doi.org/10.1016/0306-9192(92)90086-D
Bielski S., Marks-Bielska R., 2018. Bezpieczeństwo żywnościowe i energetyczne w kontekście produkcji biokomponentów płynnych [Food and energy security in the context of liquid biocomponents production]. Przeds. Zarz. 19(4), 145–159. http://bazekon.icm.edu.pl/bazekon/element/bwmeta1.element.ekon-element-000171539817 [date of access: 01.04.2022; in Polish].
Bielski S., Romaneckas K., Novikova A., Šarauskis E., 2019. Are higher input levels to triticale growing technologies effective in biofuel production system?. Sustainability 11, 5915. https://doi.org/10.3390/su11215915 DOI: https://doi.org/10.3390/su11215915
Commission of the European Communities, 2000. White Paper on Food Safety, Brussels, 12 January 2000 COM (1999) 719 final, https://food.ec.europa.eu/system/files/2018-09/gfl_white-paper_food-safety_2000_en.pdf [date of access: 01.04.2022].
Dz.U. z 2010 r. Nr 21, poz. 105 – Ustawa z dnia 8 stycznia 2010 r. o zmianie ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia oraz niektórych innych ustaw [Act of 8 January 2010 amending the Act on Food Safety and Nutrition, and Some Other Acts], https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20100210105 [date of access: 01.04.2022; in Polish].
Dz.U. z 2006 r. Nr 171, poz. 1225 – Ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia [Act of 25 August 2006 on the Safety of Food and Nutrition]. https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu20061711225 [date of Access: 01.04.2022; in Polish].
EU-SILC, 2022. Database: Population and social conditions, income, social inclusion and living conditions, material deprivation (ilc_mdes03). Eurostat, 2022, 48, http://www.eurostat.eu [date of access: 01.04.2022].
FAO Rome, 1996. Declaration on World Food Security and World Food Summit Plan of Action, 1996, World Food Summit 13–17 November 1996, FAO, Rome, http://www.fao.org [date of access: 01.04.2022].
FAO Rome, 2002. Food security, Policy Brief, http://www.fao.org [date of access: 01.04.2022].
FAO Rome, 2003. Trade Reforms and Food Security. Conceptualizing the linkages, http://www.fao.org [date of access: 01.04.2022].
FAO Rome, 2009. The State of Food Insecurity in the World 2009. Economic crises – impacts and lesson learned, http://www.fao.org [date of access: 01.04.2022].
Gasz M., 2014. Strategia Europa 2020 – Założenia i perpsektywy [Europe 2020 Strategy – Assumptions and Prospects for Completion]. Nierówności Społ. Wzrost Gospod. 38(2), 85–97. http://yadda.icm.edu.pl/yadda/element/bwmeta1.element.ekon-element-000171282659 [date of access: 01.04.2022; in Polish].
Global Food Security Index 2020, http://foodsecurityindex.eiu.com [date of access: 01.04.2022].
Grębowiec M., 2012. Wpływ integracji Polski z Unią Europejską na zmiany w podejściu do zapewnienia jakości produktów żywnościowych [Influence of the Polish accession to the European Union on enterprises’ approach to food products quality management]. Zesz. Nauk. Szk. Gł. Gospod. Wiej. Warsz., Probl. Rol. Światowego 12(27), 63–74. http://yadda.icm.edu.pl/yadda/element/bwmeta1.element.ekon-element-000171344187 [date of access: 01.04.2022; in Polish].
Gulbicka B., Kwasek A., Obiedzińska A., 2015. Z badań nad rolnictwem społecznie zrównoważonym (33). Analiza bezpieczeństwa żywnościowego Polski. [The research on agriculture socially sustainable (33). Analysis of food security of Poland], red. nauk. M. Kwasek. IERGIŻ, Warszawa, pp. 139, https://depot.ceon.pl/bitstream/handle/123456789/10282/nr%2019.pdf?sequence=1&isAllowed=y [date od access: 01.04.2022; in Polish].
GUS, 2018a. Dział XVI. Rolnictwo [Section XVI. Agriculture]. In: Rocznik statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej [Statistical yearbook of the Republic of Poland]. Warszawa, 461–486, https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/roczniki-statystyczne/roczniki-statystyczne/rocznik-statystyczny-rzeczypospolitej-polskiej-2018,2,18.html [date of access: 01.04.2022; in Polish].
GUS, 2021a. Dział XVI. Rolnictwo [Section XVI. Agriculture]. In: Rocznik statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej [Statistical yearbook of the Republic of Poland]. Warszawa, 461–486, https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/roczniki-statystyczne/roczniki-statystyczne/rocznik--statystyczny-rzeczypospolitej-polskiej-2021,2,21.html [date of access: 01.04.2022; in Polish].
GUS, 2021b. Dział II. Gospodarka żywnościowa. Handel zagraniczny [Section II. Food industry. Foreign trade]. In: Rocznik statystyczny rolnictwa [Statistical yearbook of agriculture]. Warszawa, 231–347, https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/roczniki-statystyczne/roczniki-statystyczne/rocznik-statystyczny-rolnictwa-2021,6,15.html [date of access: 01.04.2022; in Polish].
GUS, 2021c. Dział III. Przegląd międzynarodowy [Section III. Review international]. In: Rocznik statystyczny rolnictwa [Statistical yearbook of agriculture]. Warszawa, 348–439, https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/roczniki-statystyczne/roczniki-statystyczne/rocznik-statystyczny-rolnictwa-2021,6,15.html [date of accessed: 01.04.2022; in Polish].
GUS, 2022. Polska – Roczne wskaźniki makroekonomiczne [Poland – Annual macroeconomic indicators]. Warszawa. https://stat.gov.pl/wskazniki-makroekonomiczne/ [date of access: 01.04.2022; in Polish].
Hałasiewicz A., 2011. Rozwój obszarów wiejskich w kontekście zróżnicowań przestrzennych w Polsce i budowania spójności terytorialnej kraju. Ekspertyza [Rural development in the context of spatial differentiations in Poland and build cohesion country Expertise]. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, http://www.mrr.gov.pl [date of access: 01.04.2013; in Polish].
http://www.irinnews.org/Theme/FOO/Food-Security [date of access: 01.04.2022; in Polish].
Jiren T.S., Dorresteijn I., Hanspach J., Schultner J., Bergsten A.M., Jager N., Senbeta F., Fischer J., 2020. Alternative discourses around the governance of food security: A case study from Ethiopia. Glob. Food Secur. 24, 100338. https://doi.org/10.1016/j.gfs.2019.100338 DOI: https://doi.org/10.1016/j.gfs.2019.100338
Klikocka H., Klikocki O., 2017. Analysis of food security in Poland in relation to sustainable development of agricultural production. Intercathedra. 33/4, 41–52. https://www1.up.poznan.pl/intercathedra/files/Intercathedra%202017%20No%2033-4.pdf [date of access: 01.04.2022].
Klikocka H., 2020. Assumptions and implementation of smart growth and inclusive growth targets under the Europe 2020 Strategy. Eur. Res. Stud. J. 22(2), 199–217. https://doi.org/10.35808/ERSJ/1433 DOI: https://doi.org/10.35808/ersj/1433
Kraciuk J., 2016. Bezpieczeństwo żywnościowe w procesie globalizacji sektora rolnego [Food security in the process of globalisation of the agricultural sector]. J. Mod. Sci. 1(28), 251–262.
http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-edd8f59f-0891-4003-93c7-c0c239be308c [date of access: 01.04.2022; in Polish].
Kwasek M., 2012. Wzorce konsumpcji żywności w Polsce. [Patterns of food consumption in Poland]. Stud. Monogr. – Inst. Ekon. Rol. Gospod. Żywn. 153 [in Polish].
Leakey R.R., 2018. Converting ‘trade-offs’ to ‘trade-ons’ for greatly enhanced food security in Africa: multiple environmental, economic and social benefits from ‘socially modified crops’. Food Secur. 10(3), 505–524. https://doi.org/10.1007/s12571-018-0796-1 DOI: https://doi.org/10.1007/s12571-018-0796-1
Leśkiewicz K., 2012. Bezpieczeństwo żywnościowe i bezpieczeństwo żywności – aspekty prawne [Food security and food safety – legal aspects]. Prz. Prawa Rol. 1(10), 179–198. https://hdl.handle.net/10593/4347. [date of access: 01.04.2022; in Polish]. Marzęda
Młynarska K., 2014. Globalne zarządzanie bezpieczeństwem żywnościowym na przełomie XX i XXI wieku [Global management of food security at the turn of the twentieth and twenty-first centuries]. Wydawnictwo UMCS, Lublin 2014, pp. 93 [in Polish].
Michna W., 1988. Bezpieczeństwo żywnościowe [Food security]. In: Encyklopedia agrobiznesu [Encyclopedia of agribusiness]. Fundacja Innowacja, Warszawa, 63–64 [in Polish].
Mikuła A., 2012. Bezpieczeństwo żywnościowe Polski [Polish food security]. Rocz. Ekon. Rol. Rozw. Obsz. Wiej. 99(4), 38–48. http://sj.wne.sggw.pl/article-RNR_2012_n4_s38/ [date of access: 01.04.2022; in Polish].
Mikuła A., 2017. Demograficzne uwarunkowania światowego i krajowego popytu na żywność w latach 2000–2015 [Demographic determinants of global and domestic demand for food in the years 2000–2015]. In: K. Świetlik (ed.), Ewolucja światowego i krajowego popytu na żywność w kontekście zmian demograficznych i bezpieczeństwa żywnościowego [The evolution of global and domestic demand for food in the context of demographic change and food security]. Monografie Planu Wieloletniego 65, IERiGŻ, 17–49 [in Polish].
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, 2008. Sektorowa strategia bezpieczeństwa w działach administracji rządowej rolnictwo, rozwój wsi, rynki rolne, rybołówstwo [Sector security strategy in the government departments of agriculture, rural development, agricultural markets, and fisheries]. Warszawa, http://mrirw.gov.pl [date of access: 01.04.2022; in Polish].
ONZ-UN, 2015. Przekształcamy nasz świat: Agenda na rzecz zrównoważonego rozwoju [Transforming our world: the 2030 Agenda for Sustainable Development]. A/Res/70/1. https://www.unic.un.org.pl/files/164/Agenda%202030_pl_2016_ostateczna.pdf [date of access: 01.04.2022; in Polish].
Pawlak K., 2017. Problemy światowego i europejskiego bezpieczeństwa żywnościowego [Problems of global and European food security]. In: K. Świetlik (ed.), Ewolucja światowego i krajowego popytu na żywność w kontekście zmian demograficznych i bezpieczeństwa żywnościowego [The evolution of global and domestic demand for food in the context of demographic change and food security]. Monografie Planu Wieloletniego 65, IERiGŻ, 50–89 [in Polish].
Shaw D.J., 2007. World food security: a history since 1945. Palgrave Macmillan, New York, pp. 526.
Skrzypczyńska J., 2011. Międzynarodowe aspekty reform Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej [International aspects of the reform of the common agricultural policy of the European Union]. Prz. Prawa Rol. 1(8), 89–108. https://repozytorium.amu.edu.pl/bitstream/10593/1600/1/skrzypczy%C5%84ska.pdf [date of access: 01.04.2022; in Polish].
Sobiecki R., 2007. Globalizacja a funkcja polskiego rolnictwa [Globalization and Polish agriculture]. SGH, Warszawa.
Świetlik K., 2017. Wprowadzenie [Introduction]. In: K. Świetlik (ed.), [The evolution of global and domestic demand for food in the context of demographic change and food security]. Monografie Planu Wieloletniego 65, IERiGŻ, 7–16 [in Polish].
Universal Declaration of Human Rights, https://www.unesco.pl/fileadmin/user_upload/pdf/Powszechna_Deklaracja_Praw_Czlowieka.pdf [date of access: 01.04.2022; in Polish].
Van Meijla H., Shutes L., Valin H., Stehfest E., van Dijk M., Kuiper M., Tabeau A., Zeist W.J., Hasegawa T., Havlikc P., 2020. Modelling alternative futures of global food security: Insights from FOODSECURE. Glob. Food Secur. 25, 100358. https://doi.org/10.1016/j.gfs.2020.100358 DOI: https://doi.org/10.1016/j.gfs.2020.100358
Katedra Ekonomii i Agrobiznesu Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie https://orcid.org/0000-0003-2472-9720
Department of Economics and Agribusiness, University of Life Sciences in Lublin, Akademicka 13, 20-950 Lublin https://orcid.org/0000-0002-4701-0818
Department of Economics and Agribusiness, University of Life Sciences in Lublin, Akademicka 13, 20-950 Lublin https://orcid.org/0000-0003-1741-8692
Department of Plant Protection, University of Life Sciences in Lublin, Leszczyńskiego 7, 20-069 Lublin https://orcid.org/0000-0001-8608-9138
Licencja
Artykuły są udostępniane na zasadach CC BY 4.0 (do 2020 r. na zasadach CC BY-NC-ND 4.0)..
Przysłanie artykułu do redakcji oznacza, że nie był on opublikowany wcześniej i nie jest rozpatrywany do publikacji gdzie indziej.
Autor podpisuje oświadczenie o oryginalności dzieła, wkładzie poszczególnych osób i źródle finansowania.
Samoarchiwizacja
Czasopismo Agronomy Science przyjęło politykę samoarchiwizacji nazwaną przez bazę Sherpa Romeo drogą niebieską. Od 2021 r. autorzy mogą samoarchiwizować postprinty artykułów oraz wersje wydawnicze (zgodnie z licencją CC BY). Artykuły z lat wcześniejszych (udostępniane na licencji CC BY-NC-ND 4.0) mogą być samoarchiwizowane tylko w wersji wydawniczej.
