Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Baner text

Tom 34 Nr 1 (2025)

Articles

Wartość odżywcza, walory prozdrowotne oraz znaczenie dietetyczne warzyw o jadalnych liściach

DOI: https://doi.org/10.24326/ah.2025.5528
Przesłane: 11 kwietnia 2025
Opublikowane: 25.07.2025

Abstrakt

Warzywa o jadalnych liściach są kluczowym elementem zdrowych nawyków żywieniowych i ważnym źródłem substancji bioaktywnych, w tym przeciwutleniaczy: flawonoidów, tokoferoli i kwasu L-askorbinowego. W tej grupie klasyfikuje się różne gatunki roślin o jadalnych liściach, ogonkach liściowych i całych rozetach liściowych. Ze względu na światowe spożycie i znaczenie ekonomiczne, głównymi gatunkami warzyw liściowych są: sałata, szpinak i cykoria. Szczególną cechą tych warzyw jest ich wyjątkowy skład chemiczny i właściwości. Rośliny te zawierają celulozę, hemicelulozę i substancje pektynowe, błonnik pokarmowy, białko, składniki mineralne, witaminy i inne składniki bioaktywne. Mają niską gęstość energetyczną i zalecane są w utrzymaniu prawidłowej masy ciała. Warzywa o jadalnych liściach przyczyniają się do zwiększenia ilości składników odżywczych i prozdrowotnych w diecie, są pomocne w utrzymaniu zdrowia i zapobieganiu różnym chorobom. Spożywanie tych produktów jest dobrym sposobem zrównoważenia diety i uzupełnienia puli składników odżywczych niezbędnych dla dobrego zdrowia i samopoczucia.

Bibliografia

  1. Abdel-Aal E.S.M., Akhtar H., Zaheer K., Ali R., 2013. Dietary sources of lutein and zeaxan-thin carotenoids and their role in eye health. Nutrients 5(4), 1169–1185. https://doi.org/10.3390/nu5041169
  2. Allen J.C., Issa J.Y., Cai W., 2014. Calcium content, in vitro digestibility, and bioaccessibility in leaves of spinach (Spinacia oleracea), sweet potato (Ipomea batatas), and drumstick tree (Moringa oleifera). F1000Research 3, 65. https://doi.org/10.12688/f1000research.3287.1
  3. Anusha A.M., Sherena P.A., Annamala P.T., Mukkadan J.K., 2020. Screening of sixteen commonly consumed green leafy vegetables for carotenoids. Int. J. Med. Res. Health. Sci. 9(12), 79–88.
  4. Arasaretnam S., Kiruthika A., Mahendran T., 2018. Nutritional and mineral composition of selected green leafy vegetables. Ceylon J. Sci. 47(1), 35–41.
  5. Asekenye C., Alele P.E., Ogwang P.E., Olet E.A., 2023. Frequency of consumption of green leafy vegetables and prevalence of hyperglycemia in Ankole and Teso sub-regions of Uganda. J. Clin. Trans. Res. 9(6), 398–413. http://dx.doi.org/10.18053/jctres.09.202306.23-00096
  6. Bansal S., Lakra N., Mishra S., Ahlawat Y. K., 2024. Unraveling the potential of glucosin-olates for nutritional enhancement and stress tolerance in Brassica crops. Veg. Res. 4(1). https://doi.org/10.48130/vegres-0024-0016
  7. Barcaccia G., Ghedina A., Lucchin M., 2016. Current advances in genomics and breeding of leaf chicory (Cichorium intybus L.). Agriculture 6(4), 50. https://doi.org/10.3390/agriculture6040050
  8. Beaulah A., Rajamanickam C., Swaminathan V., 2020. Nutritive values and importance of tropical green leafy vegetables in human diet – a review. Int. J. Curr. Microbiol. Appl. Sci. 9(9), 656–669.
  9. Cartea M.E., Velasco P., 2008. Glucosinolates in Brassica foods: bioavailability in food and significance for human health. Phytochem. Rev. 7(2), 213–229. https://doi.org/10.1007/s11101-007-9072-2
  10. Caunii A., Cuciureanu R., Zakar A. M., Tonea E., Giuchici C., 2010. Chemical composition of common leafy vegetables. Stud. Univ. “Vasile Goldis” Arad. Ser. Ştiinţ. Vieţii 20(2), 45–48.
  11. Dmytriv T.R., Lushchak O., Lushchak V.I., 2025. Glucoraphanin conversion into sulforaphane and related compounds by gut microbiota. Front. Physiol. 16, 1497566. https://doi.org/10.3389/fphys.2025.1497566
  12. Dreher M. L., Ford N. A., 2020. A comprehensive critical assessment of increased fruit and vegetable intake on weight loss in women. Nutrients 12(7), 1919. https://doi.org/10.3390/nu12071919
  13. Edelman M., Colt M., 2016. Nutrient value of leaf vs. seed. Front. Chem. 4, 32. https://doi.org/10.3389/fchem.2016.00032
  14. Feskanich D., Weber P., Willett W. C., Rockett H., Booth S. L., Colditz G. A., 1999. Vitamin K intake and hip fractures in women: a prospective study. Am. J. Clin. Nutr. 69(1), 74–79.
  15. Franzoni G., Guffanti D., Ferrante A., Cejudo-Bastante M. J., Rodríguez-Pulido F. J., Gordillo B., Cocetta G., 2024. Evaluation of swiss chard (Beta vulgaris L. ssp. cicla) physiological and qualitative responses to water deficit and salicylic acid treatment. J. Agric. Food Res. 18, 101524. https:/doi.org/10.1016/j.jafr.2024.101524
  16. Gan Y. Z., Azrina A., 2016. Antioxidant properties of selected varieties of lettuce (Lactuca sativa L.) commercially available in Malaysia. Int. Food Res. J. 23(6), 2357–2362.
  17. Gaweł M., Potulska-Chromik A., 2015. Choroby neurodegeneracyjne: choroba Alzheimera i Parkinsona. Post. Nauk Med. 28(7), 468–476.
  18. Gwioździk W., Helisz P., Całyniuk B., 2020. Żywienie i suplementacja osób starszych w pre-wencji chorób neurodegeneracyjnych. J. Life Med. Sci. 4(30), 39–45.
  19. Gwóźdź E., Gębczyński P., 2015. Prozdrowotne właściwości owoców, warzyw i ich przetwo-rów. Post. Fitoter. 16(4), 268–271.
  20. Huda-Faujan N., Zubairi S.I., Baker A.A.A., 2023. Nutritional and bioactive constituents of antioxidant and antimicrobial properties in Spinacia oleracea: A Review. Sains Malays 52, 2571–2585. http://doi.org/10.17576/jsm-2023-5209-08
  21. Ivanović L., Milašević I., Topalović A., Ðurović D., Mugoša B., Knežević M., Vrvić M., 2018. Nutritional and phytochemical content of Swiss chard from Montenegro, under different fertilization and irrigation treatments. Br. Food J. 121(2), 411–425. http://dx.doi.org/10.1108/BFJ-03-2018-0142
  22. Iyaka Y. A., Idris S., Alawode R. A., Bagudo B. U., 2014. Nutrient content of selected edible leafy vegetables. Am. J. Appl. Chem. 2(3), 42–45. https://doi.org/10.11648/j.ajac.20140203.12
  23. Janda K., Gutowska I., Geszke-Moritz M., Jakubczyk K., 2021. The common cichory (Cichori-um intybus L.) as a source of extracts with health-promoting properties – a review. Mole-cules 26(6), 1814. https://doi.org/10.3390/molecules26061814
  24. Jarosz M., 2019. Czy wiesz, ile potrzebujesz białka?. Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa.
  25. Jiraungkoorskul W., 2016. Review of neuro-nutrition used as anti-alzheimer plant, spinach, Spinacia oleracea. Pharmacogn. Rev. 10(20), 105–108.
  26. Kanwar P., Jain K., Verma R., 2022. Nutritional and medicinal values of selected underutilized green leafy vegetables for nutritional security. Int. J. Home Sci. 8(2), 214–216.
  27. Kapusta-Duch J., Kusznierewicz B., Leszczyńska T., Borczak B., 2016. Effect of cooking on the contents of glucosinolates and their degradation products in selected Brassica vegeta-bles. J. Funct. Foods 23, 412–422. https://doi.org/10.1016/j.jff.2016.03.006
  28. Klewicka E., 2012. Betacyjaniny-biodostępność i biologiczna aktywność. Żywn. Nauka Tech-nol. Jakość 2(81), 5–21.
  29. Ko S.H., Park J.H., Kim S.Y., Lee S.W., Chun S.S., Park E., 2014. Antioxidant effects of spinach (Spinacia oleracea L.) supplementation in hyperlipidemic rats. Prev. Nutr. Food Sci. 19(1), 19–26. http://dx.doi.org/10.3746/pnf.2014.19.1.019
  30. König R., 2002. Witloof chicory (Cichorium intybus L. var. foliosum) – evaluation of new forc-ing techniques. Doctoral dissertation. Stellenbosch University, Stellenbosch.
  31. Koudela M., Petříková K., 2008. Nutrients content and yield in selected cultivars of leaf lettuce (Lactuca sativa L. var. crispa). Hort. Sci. 35(3), 99–106.
  32. Křístková E., Doležalová I., Lebeda A., Vinter V., Novotná A., 2008. Description of morpho-logical characters of lettuce (Lactuca sativa L.) genetic resources. Hort. Sci. 35(3), 113–129.
  33. Krochmal-Marczak B., Sawicka B., Stryjecka M., Pisarek M., Bienia B., 2017. Wartość odżyw-cza i prozdrowotna wybranych warzyw z rodzaju kapusta (Brassica L.). Herbalism 3(1), 80–91.
  34. Kumar D., Kumar, S., Shekhar C., 2020. Nutritional components in green leafy vegetables: A review. J. Pharmacogn. Phytochem. 9(5), 2498–2502.
  35. Kumar R., Patwa R., 2018. Study of phytochemical constituents and anti-oxidant activity of Spinacia oleracea L. of Bundelkhand region. Int. J. Life. Sci. Scienti. Res. 4(1), 1599–1604. https://doi.org/10.21276/ijlssr.2018.4.1.15
  36. Li N., Wu X., Zhuang W., Xia,L., Chen Y., Wang Y., Wu C., Rao Z., Du L., Zhao R., Yi M., Wan Q., Zhou Y., 2021. Green leafy vegetable and lutein intake and multiple health out-comes. Food Chem. 360, 130145. https://doi.org/10.1016/j.foodchem.2021.130145
  37. Lucchin M., Varotto S., Barcaccia G., Parrini P., 2008. Chicory and endive. W: J. Prohens-Tomás, F. Nuez (ed.), Vegetables I: Asteraceae, Brassicaceae, Chenopodicaceae, and Cu-curbitaceae, Springer Science, Business Media, LLC, New York, 3–48. http://dx.doi.org/10.1007/978-0-387-30443-4_1
  38. Martyniak-Przybyszewska B., 2000. Warzywa liściowe. W: M. Orłowski, Polowa uprawa wa-rzyw. Brasika, Szczecin.
  39. Morris M.C., Wang Y., Barnes L.L., Bennett D.A., Dawson-Hughes B., Booth S.L., 2018. Nutrients and bioactives in green leafy vegetables and cognitive decline. Neurology 90, 214–222. https://doi.org/10.1212/WNL.0000000000004815
  40. Mulabagal V., Ngouajio M., Nair A., Zhang Y., Gottumukkala A.L., Nair M.G., 2010. In vitro evaluation of red and green lettuce (Lactuca sativa) for functional food properties. Food Chem. 118(2), 300–306. https://doi.org/10.1016/j.foodchem.2009.04.119
  41. Natesh H.N., Abbey L., Asiedu S.K., 2017. An overview of nutritional and antinutritional factors in green leafy vegetables. Hortic. Int. J. 1(2), 58–65.
  42. Nouri M., Shateri Z., Faghih S., 2023. The relationship between intake of fruits, vegetables and dairy products with overweight and obesity in a large sample in Iran: Findings of STEPS 2016. Front. Nutr. 9, 1082976. https://doi.org/10.3389/fnut.2022.1082976
  43. Oluwole O.B., Obode O.C., Elemo G.N., Ibekwe D., Adesioye T., Raji F.A., 2021. Anti-inflammatory and anti-cancer properties of selected green leafy vegetables-a review. J. Nutr. Food Process. 4(8). https://doi.org/10.31579/2637-8914/070
  44. Pandjaitan N., Howard L.R., Morelock T., Gil M.I., 2005. Antioxidant capacity and phenolic content of spinach as affected by genetics and maturation. J. Agric. Food Chem. 53(22), 8618–8623.
  45. Park C.H., Yeo H.J., Baskar T.B., Kim J.K., Park S.U., 2018. Metabolic profiling and chemical-based antioxidant assays of green and red lettuce (Lactuca sativa). Nat. Prod. Comm.13(3), 315–322.
  46. Płocharski W., Markowski J., Rutkowski K., Konopacka D., 2017. Wartości odżywcze i zdro-wotne owoców i warzyw. Instytut Ogrodnictwa, Skierniewice.
  47. Reguła J., 2013. Charakterystyka i ocena wybranych diet alternatywnych. Forum Zaburzeń Metab. 4(3), 115–121.
  48. Possenti M., Baima S., Raffo A., Durazzo A., Giusti A. M., Natella F., 2016. Glucosinolates in food. W: J.-M. Mérillon, K.G. Ramawat (eds), Glucosinolates. Ref. Ser. Phytochem., 87–132. http://dx.doi.org/10.1007/978-3-319-26479-0_4-1
  49. Ribera A., van Treuren R., Kik C., Bai Y., Wolters A.M.A., 2021. On the origin and dispersal of cultivated spinach (Spinacia oleracea L.). Gen. Resour. Crop Evol. 68, 1023–1032. https://doi.org/10.1007/s10722-020-01042-y
  50. Shwerif N., Brandt, K., Wilcockson S., 2018. Determination of sugar content in Lactuca sativa L. grown at different temperatures. Int. J. Rural. Dev. Environ. Health Res. 2(2), 1–3. http://dx.doi.org/10.22161/ijreh.2.2.1
  51. Sikorska-Zimny K., 2016. Wybrane glukozynolany i ich pochodne: źródła, właściwości oraz działanie na organzim człowieka. Bromat. Chem. Toksykol. 49(1), 96–105.
  52. Singh G., Kawatra A., Sehgal S., 2001. Nutritional composition of selected green leafy vegeta-bles, herbs and carrots. Plant Foods Hum. Nutr. 56, 359–364.
  53. Singh R., Chahal K.K., 2018. Cichorium intybus L: A review on phytochemistry and pharma-cology. Int. J. Chem. Stud. 6(3), 1272–1280.
  54. Sobolczyk M., Perlikowska R., 2020. Rubiskoliny-biologiczne aktywne peptydy pochodzenia roślinnego. Post. Hig. Med. Dosw. 74, 94–102.
  55. Thakur V., Mal D., Soga K., Gandhi A., 2022. A review on nutritional quality of green leafy vegetables. Eco. Env. Cons. 28(Suppl.), 351–S356. http://dx.doi.org/10.53550/EEC.2022.v28i06s.059
  56. van Treuren R., Coquin P., Lohwasser U., 2012. Genetic resources collections of leafy vegeta-bles (lettuce, spinach, chicory, artichoke, asparagus, lamb’s lettuce, rhubarb and rocket salad): composition and gaps. Genet. Resour. Crop Evol. 59, 981–997. https://doi.org/10.1007/s10722-011-9738-x
  57. Vargas-Arcila M., Cartagena-Valenzuela J.R., Franco G., Correa-Londoño G.A., Quintero-Vásquez L. M., Gaviria-Montoya C.A., 2017. Changes in the physico-chemical properties of four lettuce (Lactuca sativa L.) varieties during storage. Cienc. Tecnol. Agropecuaria Mex. 18(2), 257–273. https://doi.org/10.21930/rcta.vol18_num2_art:632
  58. de Vries I. M., 1997. Origin and domestication of Lactuca sativa L. Gen.c Resour. Crop Evol. 44, 165–174. https://doi.org/10.1023/A:1008611200727
  59. Zhan L., Ma, Y., Zhang C., Li L., Pang L., Huang X., 2018. Antioxidants and antioxidant capacity in leafy, stem, and fruit vegetables including 50 species. J. Food Eng. Technol. 7(1), 8–8.

Downloads

Download data is not yet available.

Inne teksty tego samego autora

1 2 3 4 > >> 

Podobne artykuły

1 2 > >> 

Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.