OCENA ZAWARTOŚCI ZWIĄZKÓW CHLOROORGANICZNYCH ORAZ POZIOMU RADIOCEZU W WYBRANYCH WARZYWACH Z TERENU WARMII I MAZUR
Maria Dymkowska-Malesa
Katedra Procesów i Urządzeń Przemysłu Spożywczego, Politechnika KoszalińskaAgnieszka Szparaga
Katedra Procesów i Urządzeń Przemysłu Spożywczego, Politechnika KoszalińskaEwa Czerwińska
Katedra Procesów i Urządzeń Przemysłu Spożywczego, Politechnika KoszalińskaAbstrakt
Związki chloroorganiczne należą do związków bardzo trwałych, tzw. persystentalnych, trudno ulegających rozkładowi zarówno pod wpływem warunków atmosferycznych, jak i biochemicznych, a wśród grup je reprezentujących występują też związki o dużej trwałości i zdolności do biokumulacji. Natomiast zanieczyszczenie środowiska i żywności sztucznymi izotopami powoduje otrzymanie dawki promieniowania przez ludzi. Z punktu widzenia radioaktywnego skażenia środowiska, najbardziej niebezpieczne są izotopy 134Cs i 137Cs, których stężenia stosowane są jako wskaźnik zanieczyszczenia środowiska. Mając na uwadze szkodliwość powyższych substancji oraz konieczność monitorowania zawartości radiocezu, ze względu na jego toksyczność, celem zaprezentowanych w pracy badań było sprawdzenie zawartości związków chloroorganicznych oraz analiza zawartości radiocezu w wybranych warzywach (marchew, kalafior, brokuły, zielony groszek, zielona fasola, szpinak] z obszaru Warmii i Mazur. Jak pokazują wyniki badania, nie stwierdzono istotnych statystycznie różnic wskazujących na wpływ producenta na obecność szkodliwych substancji chemicznych. Można przypuszczać, że producenci warzyw mrożonych zwracali uwagę na podstawowe zasady uprawy roślin. We wszystkich badanych próbach warzyw, będących mrożonymi produktami rynkowymi, stwierdzono obecność chlorowanych węglowodorów w ilościach nieprzekraczających najwyższych dopuszczalnych poziomów. Największe stężenie γ-HCH i sumy DDT stwierdzono w marchwi, a najniższym stężeniem związków chloroorganicznych charakteryzował się szpinak. Można zatem stwierdzić, że związki chloroorganiczne są gromadzone głównie w warzywach korzeniowych. Poziomy 137Cs w badanych warzywach pokazują, że części nadziemne roślin gromadzą znacznie więcej izotopu w porównaniu z warzywami korzeniowymi.
Słowa kluczowe:
związki chloroorganiczne, poziomy, warzywa, γ-HCH, DDT, radiocezBibliografia
Badran, H.M., Sharshar, T., Elnimer, T. (2003). Levels of 137Cs and 40K in edible parts of some vegetables consumed in Egypt. J. Environ. Radioact., 67, 181–190.
Ban-Nai, T., Muramatsu, Y., Yanagisawa, K. (1995). Transfer factors of some selected radionu-clides (radioactive Cs, Sr, Mn, Co and Zn) from soil to leaf vegetables. J. Radiation Res., 36, 143–154.
Biziuk, M. (2001). Pesticides occurrence, determination and disposal. WNT: Warszawa.
Bonenberg, K. (2003). At random…? Aura 3, 32–33.
Changizi, V, Jafarpoor, Z., Naseri, M. (2010). Measurement of 226Ra, 228RA, 137Cs and 40K in edible parts of two types of leafy vegetables cultivated in Teheran province-Iran and resultant annual ingestion radiation dose. Iranian J. Radiation Res., 8, 2, 103–110.
Chibowski, S. (2000). Studies of radioactive contaminations and heavy metal content in vegetables and fruit from Lublin, Poland. Polish J. Environ. Stud., 9, 4, 249–253.
CLOR (2004). Metodyka radiochemicznego oznaczania 137Cs w próbkach produktów żywno-ściowych i wodzie, Warszawa.
Eichler, W. (1989). Poisons in our food. PZWL, Warszawa.
Garrido Frenich, A., Martinez Vidal, J.L., Moreno Frias, M., Olea-Serrano, F., Olea, N., Cuadros Rodriguez, L. (2003). Determination of Organochlorine Pesticides by GCECD and GC-MS-MS Techniques Including an Evaluation of the Uncertainty Associated with the Results. Chromatographia 57 (3/4), 213–220.
Gertig, H. (1996). Food and health. PZWL, Warszawa.
Gnusowski, B., Nowacka, A. (2005). Risk assessment of human health hazard by residues of plant protection products in the Polish agricultural crops in 2004. Prog. Plant Prot. 45 (1), 120–126.
Gnusowski, B., Nowacka, A., Walorczyk, S., Łozowicka, B., Szpyrka, E., Sadło ,S. (2009). Pesti-cide residues in organic food of plant origin in Poland in 2008. Prog. Plant Prot. 49 (4),
–1862.
Góralczyk, K., Czaja, K., Ludwicki, J.K. (1996). Biological and environmental monitoring of exposure to chlorinated aromatic hydrocarbons. Roczn. PZH 47 (1), 25–32.
Góralczyk, K., Ludwicki, J.K., Czaja, K., Struciński, P. (1998). Monitoring of pesticides residue in Poland. Roczn. PZH, 49, 331–339.
Grabowski, D., Muszyński, W., Petrykowska, M., Rubel, B., Smagała, G., Wilgos, J. (1993). Radioactive contamination of environmental and food in Poland in 1992. Bibl. Monitoringu Środ., Warszawa.
Grabowski, D., Kurowski, W., Muszyński, W., Rubel, B., Smagała, G., Świętochowska, J. (2000). Radioactive contamination of environmental and food in Poland. Raport CLOR,
, 30.
Grabowski, D., Kurowski, W., Muszyński, W., Rubel, B., Smagała, G., Świętochowska, J. (2006). Radioactive contamination of chosen environmental components and food items in the years 1986–2005. In: K. Pachocki ed, Czarnobyl – 20 lat później: skażenie środowiska i żywności, wpływ na zdrowie. Energetyka nuklearna w Polsce – za i przeciw. XXI Szkoła
Jesienna, Zakopane, 113–124.
Haber K., 1989. Umweltradioaktivität und Trinkwasserversorung. Haberer. – Műnchen; Wien: Oldenbourg.
Hryńczuk, B., Żurawski, H., Hryńczuk, B., Weber, R. (1997). Akumulacja Sr-90 i Cs-137 w zielonce żyta, kukurydzy i peluszki uprawianych na różnych glebach skażonych tymi radio-nuklidami. Rocz. AR w Poznaniu, 294, 55–61.
Indulski, J.A. (1991). Kryteria zdrowotne środowiska. Wybrane pierwiastki promieniotwórcze. PZWL Warszawa.
Kawano, M., Brudnowska, B., Falandysz, J., Wakimoto, T. (2000). Polichlorinated biphenyls and organochlorine pesticides in soils in Poland. Roczn. PZH 51 (1), 15–28.
Królak, E., Karwowska, J. (2010). Potassium-40 and cesium-137 in the surface layers of arable soils and food supplies. Polish J. Environ. Stud., 19, 3, 599–604.
Ludwicki, J.K., Góralczyk, K., Czaja, K., Struciński, P. (1996). Determination of residues of organochlorine insecticides and polychlorinated biphenyls in foodstuffs by gas chromatography. PZH: Warszawa.
Mazurkiewicz, J., Czernecki, T. (2011). The content of organochlorine pesticides residues in selected frozen vegetables from the Lubelskie market. Acta Agrophysica 17 (1), 151–163.
Michna, W., Szteke, B. (2002). The research of plant materials. The report from monitoring re-searches of soil, plants, agricultural products and foodstuff in 2001 r. MRiRW, Warszawa.
Moskalew ,J.I. (1963). O uzasadnieniu maksymalnie dopuszczalnych zawartości i skażeń wewnętrznych organizmu izotopami promieniotwórczymi. Post. Techn. Jądrowej, 1, 73, 42–47.
Mück, K., Pröhl, G., Likhtarev, I., Kovgan, L., Meckbach, R., Golikov, V. (2002). A consistent radionuclide vector after the Chernobyl accident. Health Physics 82 (2), 141–156
NCRP – Raport Nr 89 (1989). Skutki genetyczne radionuklidów zdeponowanych w ustroju. Cent-rum Informatyki i Energetyki, Warszawa, (niepubl.).
Petrykowska, M., Rubel, B. (1987). Po awarii w Czarnobylu. Przyroda Polska, 5, 18–21.
Pomianowski, J.F., Wieczorek, J., Mozolewski, W. (2011). The residues of chlorinated hydrocar-bons in ketchups. Bromatol. Chem. Toksykol. 3, 738–741.
Różański, L., 1992. Transformations of pesticides in living organisms and environment. PWRiL, Warszawa.
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 15 stycznia 2003 r. w sprawie warunków napromieniowania środków spożywczych, dozwolonych substancji dodatkowych do innych składników żywności, które mogą być poddane działaniu napromieniowania oraz wymagań w zakresie znakowania i wprowadzania do obrotu. Dz.U. 2003, Nr 37, poz. 327.
Schull, W.J. (1963). Radiation effects on man-hereditary effects. Journal of Occupational Medicine, 5, 6, 329.
Starek, A. (1996). Toxicology of organochlorine compounds in outline. Roczn. PZH 47 (1), 1–12.
Struciński, P., Góralczyk, K., Ludwicki, J.K. (1995). Abiotic and biotic transformation of persistent organochlorine compounds in environment. Roczn. PZH, 46 (3), 279–292.
Struciński, P., Ludwicki, J.K., Góralczyk, K., Czaja, K., Hernik, A. (2002a). Environmental expo-sure to polychlorinated biphenyls – selected health aspects. Aura 5, 10–11.
Struciński, P., Ludwicki, J.K., Góralczyk, K., Czaja, K., Hernik, A. (2002b). Environmental expo-sure to polychlorinated biphenyls (2) – selected health aspects. Aura 6, 24–25.
Szteke, B. (2001). Pesticides in edible plant raw materials. Legal considerations. Monitoring of residues. Biul. Nauk. 12, 85–94.
Wasiela, T., Dutkiewicz, T. (1994). Indexed method for the hazard assessment of chemical sub-stances in terms of environment al and occupational exposure. Bromatol. Chem. Toksykol. 27 (2), 91–97.
Wierzbicki, T., Szarkowska, I., Ignatowicz-Owsieniuk, K. (1997). The threat of natural environ-ment pollution by pesticides. Ekoinżynieria 2, 9–13.
Zientek-Varga, J. (2005). Deadly, though are intended to protect. Aura 5, 28.
Zonenberg, A., Leoniak, M., Zarzycki, W. (2006). The effect of Chernobyl accident on the devel-opment of non-malignant diseases. Endokrynol Pol 1 (57), 38–44
Katedra Procesów i Urządzeń Przemysłu Spożywczego, Politechnika Koszalińska
Katedra Procesów i Urządzeń Przemysłu Spożywczego, Politechnika Koszalińska
Katedra Procesów i Urządzeń Przemysłu Spożywczego, Politechnika Koszalińska
Licencja
Artykuły są udostępniane na zasadach CC BY-NC-ND 4.0 – uznanie autorstwa, użycie niekomercyjne, bez utworów zależnych.
Przysłanie artykułu do redakcji oznacza, że nie był on opublikowany wcześniej, nie jest rozpatrywany do publikacji w innych wydawnictwach.
Autor podpisuje oświadczenie o oryginalności dzieła i wkładzie poszczególnych osób.
